Х. М. Шеннаев Т. М. Баймуратов суғурта иши ўҚув қЎлланма

Суғурта суммасининг зарарлилиги - суғурта суммаси ва суғурта 
копламаси тўлови ўртасидаги нисбатни характерловчи иқтисодий 

---

208 
кўрсаткич. Бу кўрсаткич зарар миқдори эҳтимоллигини кўрсатади ва ундан 
рискни ўзгариши устидан назорат ўрнатишда фойдаланилади. Суғурта 
суммасининг зарарлилик кўрсаткичи қуйидаги омиллар таъсири остида 
шаклланади: суғурталанган объектлар сони ва уларнинг суғурта суммаси, 
суғурта ходисаларининг сони, зарар кўрган объектлар сони ва суғурта 
қопламаси. Суғурта суммасининг зарарлилик кўрсаткичи нетто-ставка 
тузилишига қараб ҳар бир суғурта тури ёки жавобгарлик тури бўйича 
аниқланади. Агар зарарлилик кўрсаткичи нетто-ставкага яқинлашса ёки 
ундан ошиб кетса, бу ҳолда суғурта суммасининг зарарлилик кўрсаткичи 
юқори даражада эканлилигидан далолат беради. 
Суғурта ҳуқуқи- суғурталовчилар, суғурталанувчилар ва улар 
ўртасидаги воситачиларнинг ҳатти-ҳаракати қоидалари йиғиндиси. Суғурта 
хуқуқи қонун ва қонун хужжатларида ўз аксини топади. Суғурта ҳуқуқи 
молиявий ҳуқуқнинг бир қисми ҳисобланади. 
Суғурта ҳодисаси - стихияли, табиий ёки олдиндан кўриб 
бўлмайдиган воқеа-ҳодисаларнинг амалда юз бериши. Суғурта ҳодисаси 
юзага келган зарар суғурта компанияси томонидан шартномага мувофиқ 
қопланади. Мулкий суғуртада суғурта ҳодисаси дейилганда, стихияли 
ҳодисалар, ёнғин, авария, портлаш, зилзила, довул ва бошқалар 
тушунилади. Шахсий суғуртада эса суғурта ҳодисасига фуқароларнинг 
маълум бир муддатгача яшаши, уларнинг хаётида бахтсиз ҳодисаларнинг 
рўй бериши ёки ўлими киради. Халқаро амалиётда суғурта ҳодисаси баъзан 
«форс-мажор» деб юритилади. 
Суғурта ҳодисалари частотаси - иншоотларни ёниш даражасини, 
транспорт воситаларини авария бўлиш даражасини, аҳоли ногиронлиги 
даражаси ва шунга ўхшаш даражаларни ифодаловчи кўрсаткич. Суғурта 
ҳодисалари сонини суғурта қопламалари миқдорига ёки суғурталанган 
объектлар миқдорига нисбати суғурта ҳодисалари частотасини аниқлайди.