Х. М. Комилов, Ф. О. Пўлатова

68-расм. Олтингугурт SO
2
 оксиднинг турли ҳароратларда оксидланиши. 
Бундай ўзгаришлар пастроқ ҳароратда ванадиГг катализаторлари-нннг 
активлиги ва хизмаг қилиш муддати тез камаядн. Платина катализаторлари 
заҳарларга ннсбатан'яна ҳам ссзгирдир. 
Олтингугурт (IV)-оксиди 
SO
2
 
нинг реакдияси қаттиқ катализатор 
иштирокида газсимон моддаларнинг ўзаро таъсиридан газсимон маҳсулот ҳосил 
бўлиши билан боради. Бу — гетероген - каталитик реакциядир. Шубҳасиз, унинг 
тезлиги газлар билан тўқнашадиган қатгиқ катализаторлар сиртининг катталиги 
билан ортади. Бу қонуният, айниқса доначаларнинг диаметри, масалан, 1 мм 
атрофида бўлган қаттиқ моддалар билан қайновчи қатламда амалга ошириладиган 
жараѐнларда жуда яхши фойда берлиши сизга маълум. 
9-§. Олтингугурт (
IV
)-оксиди SO
2
 ни оксидлашнинг оптимал 
шароитлари 
Олтингугурт (IV)-оксиди 
SO
2
ни олиниши ва оксидланиши реакцияларининг 
физик-кимѐвий характеристикаларини солиштириб, улар ўртасидаги кескин 
фарқни кўрасиз: биринчи реакция қайтмас ва каталитик эмас, иккинчисн—қайтар 
ва каталитикдир. 
Катализатор танлаш
. Каталитик реакцияларни ўтказишда катализаторнинг 
актмвлиги жуда катта аҳамиятга эга ва бу активликнинг таркибига ва тайѐрлаш 
усулига боғлиқ. Бу реакцияни ўтказишда маълум катализаторларнинг ичида энг 
активи — платинали катализатордир, лекин у қиммат туради, темир (III)-

---

167 
оксиднинг эса активлиги кам, шунинг учун саноатда ванадийли катализаторлар 
ишлатилади. 
Ҳарорат танлаш
. Катализатор иштирокида борадиган реакциянинг энг пасг 
ҳароратси тахминан 450° С га , энг юқориси эса 620
0
С га тенг. Ҳароратни шу 
чегараларда танлашга тўғри келади. Қайтар реакциянинг оптимал шароитларини 
танлашда мувозанатнинг силжиши мумкинлигини ҳисобга олмоқ керак, 
оксидланиш даражаси 98% га яқин бўлиши учун тахминан 450°С га ҳароратда, 
атмосфера босимида ва ортиқча кислород иштирокида эришиш мумкин. Лекин бу 
шароитларда реакция жуда секин боради ва реакторнинг унумдорлиги (вақт 
бирлиги ичида ҳосил бўлган маҳсулот миқдори) кам бўлади.