67-расм. Колчеданни кайнаѐтгаи қатламда ѐқиш печи
.
Кейинги йилларда қурилган печларнипг қуввати 100% ли сульфат кислота
ҳисобида, суткасига 1000 т га етказилди. Ҳозир суткасига 2000 т маҳсулот
берадиган қурилмалар лойиҳалаштирилмоқда.
Оптималь шароитларда колчедандаги олтингугуртнинг 98% ни олтингугурт
(IV) - оксидига айлантириш мумкии бўлиб қолган олтингугурт куйиндида қолади.
Печ гази таркибида мишьяк (III) –оксиди ва бошқа катализаторни заҳарловчи
аралашмалар, чанг ва қисман олтингугурт (VI)- оксиди бўлади. Колчедан
куйдирилганда нимага олтингугурт VI- оксиди SО
3
ҳосил бўлишини
тушунтиринг.
Олтингугуртнинг миқдори 45% бўлган 1 т колчеданда қанча қўшимча
159
борлигини ҳисобланг.
Мишьякка айлантириб ҳисобланса, таркибида 0,68% мишьяк бирикмалари
бўлган колчедан куйдирилганда мишьяк тўла равишда оксидга ўтса, куйдирилган
газда 1т SО
2
га қанча миқдорда мишьяк оксиди АS
2
О
3
тўғри келади?
Ҳосил бўлиш унуми 98% бўлса, таркибида 45% олтингугурт бўлган 1 т
колчедандан қанча SО
2
олиш мумкин? Нима учун бупда олтингугуртдан 100%
фойдаланиб бўлмайди?
6-§. Олтингугуртни ѐқиш
Олтингугурт рудасининг ер остида қандай ҳолда ѐтганлигига қараб ѐки
рудани қазиб чиқарилгандан сўнг суюқлантирилади. Бизнинг мамлакатимизда
олтингугуртни ер остида суюқлантириб олиш Ўрта Осиѐдаги конларнинг бирида
йўлга қўйилган. Ромбик олтингугуртни 112,8°С да суюқланишини ва суюқ
олтингугуртнинг қовушқоқлиги 160°С га қадар қнздирилганда ортиб боришини
билган ҳолда олтингугурт суюқланишнинг оптималь ҳароратсини аниқланг ва
уни суюқлантиришда фойдаланиладиган иссиқлик ташувчини кўрсатинг.
Олтингугуртнинг оксидланиш реакцияси экзотермик ва қайтмасдир:
S + 0 = SО
2
+ Q
Унинг тезлиги ўзаро таъсирлашувчи моддалар концентрацияси ва
ҳароратнинг кўтарилиши билан ортиб боради. Мазутни ѐқишда ишлатиладиган
мосламаларга ўхшаш қурилмаларда олтингугуртни ѐқиш мумкин: суюлтирилган
олтингугурт форсункалар ѐрдамида печга пуркалади.
Реакциянинг физик-кимѐвий характеристикаси асосида, олтингугуртнинг
ѐниши юқори ҳароратларда тўла ва тез боради, деган хулосага келиш мумкин. Бу
ҳолда, колчеданни куйдиришдан фарқ қилиб, ҳароратни пасайтириш зарурияти
йўқ, циклон печларида ҳарорат 1400°С га етади. Қизиган газлар бевосита буғ
қозонларига — утилизаторларга юборилади. Табиий олтингугуртдан олинган газ
таркибида катализаторларни заҳарловчи мишьяк (III)- оксиди ва бошқа
аралашмалар бўлмайди.
Олтингугурт (IV) - оксидини колчедандан ва олтингугуртдан олиш
жараѐнларини солиштириб кўринг. Қайси бири фойдаланишга қулай?
160
Do'stlaringiz bilan baham: |