Х. М. Комилов, Ф. О. Пўлатова

14-§. Дивинил ишлаб чиқаришнинг оптимал шароитлари 

---

276 
Кўпинча процесс (1) ва (2) реакцияларга мувофиқ икки босқичда боради. 
Саноатда бир босқичли процесс ҳам амалга оширилган. 
Реакцияларнинг физик-кимѐвий характеристикасидан кўриниб турибдики, 
дивинил ишлаб чиқариш учун оптимал шароитлар танлашда оптимизациянинг 
сиз айни курсни ўрганишда танишиб чиққан деярли барча қонуниятлари керак 
бўлади. 
Мувозанат ҳолати нотўғри қайтар реакцияларни бошқариш қонуниятларидан 
фойдаланиб, биринчи ва иккинчи реакциялар реакцияга киришмаган моддаларни 
ѐппқ циклда айлантириш билан ўтказилади. Бироқ реакцияларнинг мураккаблиги 
билан бирга ҳосил бўлган маҳсулот миқдори реакцияга киришган хомашѐ 
миқдоридан ортиқ бўлган шароитлар (ҳарорат, босим ҳамда бирикиш вақти) 
оптимал шароитлардир. Биринчи реакция учун бу ҳарорат 580°С атрофида, 
бирикиш вақтп 2 сек га яқин. Иккинчи реакция учун анча кескин шароитлар: 
бирикиш вақти 2 сек га яқин бўлган вақт ичида ҳароратда 650
0
С атрофида, 
бутиленлар буғ босими 0,01 Мн/м
2
дан кам бўлиши керак. Босимни камайтириш 
мақсадида бутиленлар ҳажмига нисбатан 1:10 нисбатда сув буғи билан 
суюлтирилади. Бундай шароитларда катализатор орқали бутилен бир марта 
ўтганида 26% га яқини реакцияга киришиб, шулардан 75% га яқини дивинилга 
айланади. 
Катализатор сиртида смола ва қаттиқ моддалар ҳосил бўлиши билан 
борадиган гетероген-каталитик реакцияларни ўтказиш учун ҳаракатга келтирувчи 
катализаторли реакторлар, масалан, қайнаѐтган қаватли реакторларни (каталитик 
крекингдагидек) 
қўллаш 
мақсадга 
мувофиқдир. 
Бутан 
ана 
шундан 
дегидратланади. 
Бутиленлар 
катализатор 
қавати 
суст 
реакторларда 
дегидратланади, чунки сув буғи мўл бўлганда катализатор кам, суткасига 
тахминан бир марта, 1 соат давомида регенерациялайди.