|
Ортопедик стоматология клиникасида беморни текширувдан
ўтказиш усуллари
Беморни текширувдан ўтказиш усулларини клиник (кресло ёнида, бемор
тўшакда ётганда амалга ошириладиган) ва параклиник (асбоблар, лаборатория,
рентгенологик, яъни клиниканинг ёрдамчи ҳизматларида ўтказиладиган)
текширувларга ажратиш қабул қилинган.
Бу усулларни ажратиш, уларни классификациялашнинг бошқа усуллари
каби етарли даражада шартлидир.
Текширишнинг клиник усуллари
66
Клиник текширувлар усулларига қуйидагилар киради:
А) Бемор билан сўров ўтказиш (клиник суҳбат);
Б) Беморни ташқи кўрикдан ўтказиш;
В) Чакка-пастки жағ бўғимлари ва чайнаш мушакларини текшириш;
Г) Оғиз бўшлиғини текшириш:
- оғиз бўшлиғи шилиқ пардасини ўрганиш;
- тишлар ва тиш қаторларини текшириш;
- пародонтни текшириш;
- тишсиз альвеоляр қисмни текшириш.
Бемор билан сўров (суҳбат) ўтказиш (анамнез)
Анамнез йиғиш беморнинг касаллик тарихи ва ҳаёт тарихини хотирага
олиш бўйича текширувдан ўтказишнинг биринчи босқичи ҳисобланади.
Анамнез қуйида келтирилган бўлимлардан таркиб топади: 1) беморнинг
шикоятлари ва субъектив ҳолати; 2) ушбу касалликнинг анамнези; 3) бемор
ҳаёти анамнези; 4) оилавий анамнез.
Шифокорнинг беморга берадиган бир қатор саволлари, касаллик
характерига боғлиқ бўлади. Айрим ҳолларда анамнез жуда қисқа бўлади ва
шифокорга беморнинг ҳаёт тарихи ҳақида маълумот тўплашга зарурат
қолдирмайди, яна бошқа ҳолларда эса, айниқса ташхис қўйиш учун кўпроқ
қизиқтирадиган бўлим ҳақида, анамнезни тўлиқ йиғишга тўғри келади.
Масалан, бемор курак тишнинг жароҳатланишидаги нуқсон бўйича мурожаат
қилганда анамнез қисқача бўлади ёки шикастланиш этиологияси ва ортопедик
даволаш учун талаб этиладиган барча нарса маълум бўлганда, буни кўрик
вақтида аниқлаш мумкин. Агар бемор протез остидаги шилиқ пардада пайдо
бўладиган куйдирувчи ҳисга шикоят билан мурожаат қилса, бошқа гап. Бу
ерда анамнез, барча текширувлар каби тўлиқ бўлади. Нафақат оғиз бўшлиғи
аъзоларини, балки бошқа мутахассис шифокорларни бунга жалб этган ҳолда,
бошқа аъзолар тизимини ҳам текшириш зарур.
67
Кўпинча беморлар, улар учун асосий бўлиб туйилган, аммо шифокор
нуқтаи назаридан қараганда иккинчи даражали ҳисобланган шикоятлар билан
мурожаат қиладилар.
Масалан, мижозлар бунда тиш ёйлари торайиши кўринишининг оғир
аномалиясини сезмаган ҳолда, олдинги тишларнинг хунук жойлашишига
аҳамият берадилар. Шифокор эса, эътиборини жамлаб, касалликнинг иккинчи
даражали, шунингдек асосий белгиларини ҳам аниқлаши лозим.
Анамнез йиғишда, муҳими, бу аввало, касалликнинг жуда эрта намоён
бўлиши, унинг кечиш характери ва ўзига хослиги, ўтказилган муолажанинг
тури ва ҳажмини аниқлашдир. Шунингдек тишларни йўқотиш, ҳамда
ошқозон-ичак тракти ҳолатига бўлган шикоятлар вақтини аниқлаш муҳимдир.
Бемор протездан муваффақиятли фойдалангани, агар фойдаланмаган
бўлса, унда қандай сабабларга кўра, буни-билиш зарур. Бу маълумотлар
ортопедик даволаш режаси ва прогнозини тузиш учун аҳамиятга эгадир.
Ортопедик даволашга муҳтож бўлган бир қатор касалликларда (масалан,
чакка-пастки жағ бўғимлари касалликлари) бемор билан, унинг фикрича ушбу
касалликни келтириб чиқарган сабаблар ҳақида суҳбат ўтказиш керак.
Бемор билан зерикарли саволлар асосида чегараланган сўров ўтказиш ва
худди шундай зерикарли жавоблардан қониқиш ҳосил қилиш ярамайди.
Мижознинг эмоционал ҳолати, унинг касаллик ва даволанишга муносабати,
узоқ муддатли терапияга тайёрлиги ва шифокорнинг уринишларига ёрдам
бериш истагини маҳорат ва эҳтиёткорлик билан аниқлаб, суҳбатни
кенгайтириш лозим. Бу мижознинг руҳий ўзига хослиги ҳақида тасаввур
ҳосил қилиш имконини беради, буни билиш шифокор режаси, ортопедик
муолажалар ўтказишдаги каби, беморнинг протезга ўрганиш даврида ҳам
катта аҳамият касб этади.
Анамнез йиғишда тартиб бўйича туғилган жой ва турар жой, уй
шароити, ишлаб чиқаришда иш шароитлари, овқатланиш, бошдан кечирилган
касалликлар аниқланади. Ҳаёт анамнезининг у ёки бу бўлими муҳимлиги
68
касалликнинг клиник кўриниши билан белгиланади. Ўлка патологияси
бўлиши мумкин бўлганда мижознинг туғилган жойи ва ҳаётини билиш
муҳимдир. Масалан, ушбу жойда ичимлик суви таркибида фторнинг
етишмаслиги натижасида тиш эмаль қаватини шикастлайдиган эндемик
флюороз ўчоғи вужудга келади.
Тиш-жағ аномалияси туфайли мурожаат қилган болалар бўйича ота-
оналардан анамнез йиғилади. Бундай ҳолатда шифокор қуйидаги саволларга
жавоб олишга ҳаракат қилади: бола қаерда (жой) туғилган, нечанчи фарзанд,
туғиш нормал кечганми?, эмизиш характери, бола қандай ўсди ва ривожланди,
болаликда бошдан кечирилган касаллик, зарарли одатлар ва ҳакозо.
Тиш-жағ тизими (пастки макрогнатия, чуқур прикус) аномалияси ирсий
касалликларнинг мавжуд бўлиши билан боғлиқ бўлганда, яқин қариндошларда
аномалиялар борлиги билан қизиқиш керак. Кўрик, перкуссия, пальпация ва
бошқалар анча эски ва кенг тарқалган текшириш усулларидан ҳисобланади
Оғиз бўшлиғини текширишда, бир қатор таърифланган усулларни
қўллашда кўпроқ электроника, киме, биология ютуқларига таянган ҳолда
турли мураккаб асбоб ва ускуналарни қўллаш кашф қилинмоқда.
Ортопедик стоматологияда рентгенография, чайнаш жағ ҳарактерини
графикли рўйҳатдан ўтказиш, чайнаш мушакларининг биотоки ёзуви, пастки
жағ бўғимини ҳаракатининг ёзуви, тиш пульпасининг электрометрик
текшируви ва бошқалардан фойдаланилади.
Лаборатор ва асбоблар текширувининг кенг ривожланганлигига,
диагностикасида компьютерлардан фойдаланишга қарамай, бемор билан
суҳбат ўтказиш жараёнини ахамиятини пасайтирмаслик керак. У энг кўҳна ва
классик текшириш усулларига киради.
Шунга қарамай, бу усул чегараланган имкониятга эга ва унда пародонт
тўқимаси шилиқ пардаси, альволяр ўсикнинг суякларида кечадиган кўплаб
нозик жараёнларни аниқлашга имкон йўқ.
69
Беморни текширишда ҳар доим бемор билан сўров ўтказиш ва кўрикдан
бошлаш лозим. Бу икки усул кўпинча ўзида кейинги барча текширувлар
йўналишини белгилайди. Таниқли рус шифокори Г.А. Захарьин бемор билан
суҳбат қила олишни санъат деб ҳисоблайди. У ёзади: «Ҳар қанча эшитиб
кўрманг ва тўқиллатманг, Сиз ҳеч қачон агар беморнинг ўз кўрсатмаларига
қулоқ солмасангиз, агар беморнинг руҳий ҳолатини тадқиқ этишдек қийин
санъатни ўрганмасангиз касалликни беҳато аниқлай олмайсиз».
Do'stlaringiz bilan baham: |
