Х. И. Ирсалиев ортопедик стоматология

60-расм. Сагитал юзада кесув нуқтасининг харакати. 
Сагитал текислик бўйича пастки жағ бўғим бошчасининг харакати 
пайтида (оғиз очилганда) бўғим диски паски жағ бўғим бошчаси билан 
биргалакда олдинга ва пастга сирпанади. бу вақтда бўғим бошчасининг 
марказий нуқтаси юқориги ботиқ ёйда сирпаниб чизиқ хосил қилади. Бу 
харакат-бўғим йўли дейилади. Пастки жағни харакатида бўғим бошчасини 
харакат троекторияси бир хилдир, бўғим бошчасини сагитал харакати пайтда 
ўрта қисмидан, то харакат тугагунча хосил бўлган бурчак бўғимни харакат 
бурчаги деб номланади(61, 62 - расм), ўрта хисобда бу бурчак 33
0
га тенг. 
Пастки жағ бўғим бошчаси харакат бурчаги билан унинг энг четки нуқтасини 
харакат йўналиши ўртасидаги бурчак Фишер (Fisher) бурчаги дейилади (62 
расм). 
 
61-расм. Тишлараро контактни сақланган холда пастки жағнинг олдинга 
чиқарилганда бўғим ўсиғининг харакати. 
 

---

56 
 
62-расм.
 
Пастки жағни ҳаракатидаги йўналаши ва тишлар аро контакт олд 
сохадаги прикус баландлигига боғлиқ (пастки кесув йўли)(63-расм). Бунда 
чакка пастки жағ бўғими ҳам маълум ахамиятга эга. Бу баландликни пастки 
кесув йўли орқали аниқлашда иккала тиш қатори прикус юзасини эътиборга 
олиш керак. Пастки жағни олдинга харакатлантирганда молярлар сохасида уч 
бурчаксимон ёриқлар хосил бўлади, унинг баландлиги қия бўғим йўли 
бурчагига тўғри пропорционал, бу тишсиз жағларда кузатилиб Христинсин 
феномени дейилади. (64-расм) 
63-расм. Пастки жағни олдинга силжиш харакатида фронтал тишлар 
сохасида контакт мавжуд бўлиб, силжиш траекториси қуйидагича 
белгиланади. 
Пастки жағни горизантал юза бўйлаб харакатини ёзиб олиш. Бунинг учун 
пастки жағни горизантал юзасига мос ёзиб олувчи мослама юқори жағга 
ўрнатилади, уни марказида грифель мавжуд. 

---

57