H. H. Imomov investitsiyalarni tashkil etish va

oshirish 
zarur deb 
hisoblaymiz:
- investitsiya loyihalarini malakali ekspertlar nazoratidan o‘tka- 
zish va mukammal tayyorlanishiga erishish;
- qo'shma korxonalar va xorijiy investitsiya ishtirokidagi boshqa 
turdagi tadbirkorlik faohyatini ro‘yxatdan o'tkazishdagi to'siqlarni 
butunlay olib tashlash.
Mamlakatimizda xorijiy investitsiyalarni milhy korxonalarga jalb 
etishda quyidagi ustuvor yo'nalishlarni belgilash maqsadga muvo­
fiqdir:
1) 
qisliloq xo'jaUk mahsulotlarini chuqur qayta ishlash sohalarini 
rivojlantirish;
'  M a’lumotlar.  Iqtisodiyot  Vazirligidan  olingan,  2005.
56

---

2)  mineral xomashyo resurslarini,  shu jumladan,  neft va gazni 
qazib chiqarish,  qayta ishlash bo'yicha ekologik ishlab chiqarishni 
tashkil etish;
3) transport va telekommunikatsiya infratuzilmasini rivojlanti­
rish;
4) iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida ilmtalab va jahon bozor­
larida raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishni tashkil etish;
5)  turizm  sohasini  rivojlantirish,  xalqaro  va  ichki  turizmning 
zamonaviy infratuzilmasini yaratishga erishish.
“Chet  el  investitsiyalari,  xalqaro  birlashmalar  va  tashkilotlar 
ishtirokidagi korxonalarni, shuningdek, ularning tarkibiy bo'linma- 
larini tashkil etish va bu korxonalarning faoliyat tartibi to‘g‘risida”gi 
nizomga binoan mulkida o'zbek va xorijiy yuridik shaxslari hamda 
fuqarolari  ishtirok  etuvchi  korxonalar  O'zbekiston  Respublikasi 
hududidagi qo'shma korxonalar hisoblanadi.
0 ‘zbekistonda  o'tkazilayotgan iqtisodiy siyosat jahon iqtisodiy 
hamjamiyatiga  integratsiyalashuv  jarayonini  faqat  davlat  tarkibiy 
tuziUshi bo'yicha emas, balki xususiy sektor darajasida ham jadal- 
lashtirishni nazarda tutadi. Ochiq bozorning faoliyat ko'rsatishi uchun 
yaratilayotgan shart-sharoitlar G'arb va Sharq ishbilarmonlariniag 
mamlakatimizga bo'lgan qiziqishining ortib borishini ta’minlamoqda. 
Bu shuning uchun muhimki,  bizning tadbirkorlarirmz ham xorijiy 
investorlami hamkorlikka jalb etish imkoniyatlari haqida tez-tez bosh 
qotirishmoqda.
1998-yil Respublikamizda investitsiya faoUyati sohasidagi muno­
sabatlami tartibga soluvchi 3 ta -   1998-yil 30-aprelda O'zbekiston 
Republikasining  “Chet el investitsiyalari to'g'risida”gi va  “Chet el 
investorlarining  kafolatlari  va  ularning  huquqlarini himoya  qilish 
choralari to'g'risida”gi hamda 1998-yil 24-dekabrda “Investitsiya fa­
oliyati  to ‘g‘risida”gi  qonunlar  qabul  qilindi.  Bu  qonunlar  mam­
lakatimizda investitsiya muhitini yaxshilashga va uning iqtisodiyotga 
iavestitsiya joylashtirish hajmlarini oshirishga yo‘naltirilgan.
TurU birlashmalar, uyushmalar, konsernlar, konsorsiimilar 0 ‘z- 
bekKton  Respublikasi hududida  xorijiy investitsiyasi bo‘lgan  kor­
xonalarni bctiyoriy asoslarda barpo etishlari mumMn.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining  1998-yil 22-martdagi 
fermoniga muvofiq quyidagi mezonlarga javob beruvchi chet el, shu’ba 
va qo‘shma korxonalar chet el investitsiyasi bo'lgan ishlab chiqarish
57

---

korxonalari qatoriga kirishi belgilab qo‘yildr iistav jamg‘armasi miq­
dori 150 ming AQSH doll, dan kam bolm agan korxonalar; korxona 
ishtiiokchUaridan  biri  albatta  chet  el  yuridik  shaxsi  hisoblangan; 
korxonaning iMav faoliyatida o‘z ishlab chiqarishiyoki ishlab chiqa­
rilayotgan mahsulotlar servis xizmat  hissasiga xo‘jalik: faoliyatidan 
tushumlar umumiy hajmining 60%  dan ko‘prog‘i to‘g‘ri keladigan 
korxonalar. ^
0 ‘zbekistonda xorijiy investitsiyalar qatnashgan korxonalar ichida 
qo‘shma  korxonalar  yetakchi  o‘rinda  turadi.  To'liq xorijiy inves­
titsiyalar bilan tashkil etilgan  korxonalar kam.  Ko‘pchilik davlat­
larda xorijiy investitsiyalar qatnashgan korxonalarni ro‘yxatdan o‘t- 
kazish har xil.  Ba’zi davlatlarda bu vazifani Moliya vazirligi bajarsa, 
boshqalarida Adliya vazirligi bajaradi. 0 ‘zbekistonda bu vazifani Adliya 
vazirligi amalga oshiradi  0 ‘zbekistondagi xorijiy investitsiya qatnash­
gan  korxonalar  respubHka  hududida  o‘zining  filiaUari  yoki  vakil 
korxonalarini tashkil etishlari mumkin.  Bundan tashqari ular boshqa 
davlatlarda ham o‘z filiallarini ochishlari mumkin.
0 ‘zbekiston qonunchiligiga muvofiq xorijiy investitsiya qatnash­
gan korxonalar 0 ‘zbekiston Respublikasi hududida xo‘jalik assotsi- 
atsiyalari,  konsernlar  va  boshqa  birlashmalar  tuzishlari  mumkin. 
Xorijiy investitsiyalarning  huquqiy himoyasi ta ’nunlangan.  Bu hi- 
moya har bir korxonada bo'lgani kabi xorijiy investitsiya qatnashgan 
korxonalar uchun taalluqU.  Milliy iqtisodiyotning ustuvor sohalari 
va hududlariga investitsiya kiritgan хогЩу investorlarga 0 ‘zbekiston 
Respublikasi qonunchiligi tomonidan qo‘shimcha imtiyozlar beri­
lishi mumkin.  Shu bilan birga qonunda xorijiy investorlaming  fa- 
oUyat turlari ham belgilangan. Xorijiy investorlar yoki xorijiy inves­
titsiya qatnashgan korxonalar mavjud  qonunchilikka muvofiq,  o ‘z 
maqsadlari va nizomlaridan kelib chiqib, barcha turdagi faoliyatlar- 
ni olib borishlari mumkin.
Xorijiy  investorlar  investitsiya  hajmi,  turlari,  yo‘llarini  belgi- 
laydHar va ulami xohlagan korxonaga mustaqH ravishda kiritishlari 
mumkin. Investor o‘zi kiritgan investitsiya obyektlari va natijalariga 
egalik  qilish,  foydalanish,  tasarmf etish  huquqiga  ega.  Shu  bilan 
birga reinvestitsiya va savdo operatsiyalarini 0 ‘zbekiston hududida 
milliy qonunchilik asosida, undan tashqarida esa xalqaro qonunlar
'  M a’lumotlar.  Iqtisodiyot  Vazirligidan  olingaa,  2005.
58

---

asosida amalga oshirish huquqlariga ega.  Investor egalik qilish, foy­
dalanish va tasarmf etish huqiiqlarini qonun bo'yicha boshqa huqu­
qiy va jismoniy shaxsga berishi mumkin. TomonJaming o'zaro huquq- 
larini  bir-biriga  o‘tkazish vaqtidagi  aloqalarni faqat  ular  o'rtasida 
tuzilgan  hujjat-shartnomaJar hal  qila  oladi.  Xorijiy  investorlar va 
korxonalar qonunchilikda ko‘rsatilgan holatlarda yer txchastkalarini 
sotib  olishlari  mumkin.  Xorijiy  investorlar  investitsiya  faohyatini 
amalga oshirishda quyidagilarga rioya etishi zaror.
-  0 ‘zbekiston  Respublikasi hududida  amal qilayotgan  qonim- 
chHikka amal qilishi;
- 0 ‘zbeldslonda mavjud qonimchilik talablari asosida sohq to‘lash 
va boshqa to'lovlami amalga oshirishi;
- investitsiya loyihasining sanitariya-gigiyenikekologiya tabiblariga 
amal qihsh bo‘hmidagi ekspertiza xulosalarini olishi;
Xorijiy  investitsiyani  o‘z  iqtisodiyotiga jalb  etayotgan  har