Х. Ч. Буриев савзавот экинлари селекцияси ва уруечилиги


ypyFugaH купаядиган усимликлар оилаларини танлаш



Download 0,95 Mb.
bet35/124
Sana31.03.2022
Hajmi0,95 Mb.
#520956
TuriЛекция
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   124
Bog'liq
Сабзавот экинлари селекцияси ва уруғчилиги

ypyFugaH купаядиган усимликлар оилаларини танлаш. Оилаларни танлашда айрим усимликлар авлоди, яъни оилалари билан иш олиб борилади. Бунда хар бир усимликнинг уругаари алокдда- алокдца йигиб олиниб, алокдца-алокдца экилади, итунга кура авлодлар уз хусусиятларини, яъни индивидуаллигини садлаб колади. Усимликларни бахдлаш натижалари буйича хар бир оиланинг умумий таснифи тузиб чидилади. Нобоп белгиларга эга усимликлар оилада куп булса, бу оила яроксизга чикарилади, чунки ижобий белгиларга эга булган усимликлар гетерозигот булиши ва нобоп аллелларни келгуси авлодга утказиши мумкин. Кейинги авлод наслларини олиш учун нобоп белгили усимликлари кам булган оилаларнинг ижобий белгиларга эга булган усимликларигина олинади, холос.
Оилавий танлаш методи модификацион узгарувчанлик муносабати билан ёки ирсият туфайли эмас, балки тасодифан кулай яшаш шароитига тушиб колгани учун юкори натижа олган усимликларнингг
I авлодларини селекцияланаётган материалдан чикариб ташлаш I цмконини беради. Ялпи танлашда булар, умумий популяция орасида булиб, унинг сифатини пасайтириб куяди, чунки танланаётган г белгилариниш курсаткичлари паст булган усимликларни хосил кцлади ва. бундан ташкдри, бошка кимматли усимликларни кайта чангдантиради. Оилани танлашда ана шундай усимликлардан олинган оилалар бошка усимликлар билан бир хилдаги шароитларда устириб борилганида паст курсаткичларга эга булади ва улар ярок;сизга чикарилади.
Четдан чангланадиган усимликлар селекциясида уларнинг биолошк хусусиятлари ва селекция ишини нечопгак синчиклаб, тоза олиб бориш зарурлигидан келиб чикдб, оилаларни танлашнинг хар хил модификациялари кулланшгади, изоляцияланмаган ва изоляцияланган оилаларни тагшаш, яримлар усулида танлаш, жуфт чатиштириш методхари шулар жумласидандир.
Изоляцияланмаган оилаларни танлаш. Бунда танлаб олинган энг яхши усимликлар битта участкага экилади, бу ер да улар эркин чангланаверади. Хар бир усимликнинг уруглари (оиласи) алохида - алохида йигиб олинади ва кейин уларни хар хил делянкаларга экилади (17-расм). Танлашнинг бу усулида хар бир оила популяциядан иборат булиб, ундаги хар бир усимлик уз аллелларининг ярмини она усимликдан, ярмини уша участканинг узида усиб, она усимликни чанглашда иштирок этган усимликлардан олади. Модомики шундай экан, хар бир оиладаги она усимликнинг ирсияти тула-тукис намоён булмайди.
Изоляцияланган оилавий танлашдан камрок; холларда фойда- ланилади. Бунда хар бир оилада ижобий белгиларга эга булган усимликлар ажратиб олиниб, кайта чангланиши учун алохида участкага экилади (18-расм).
Шу усулда кейинги авлодда олииадиган попуяшштар мукаррар равишда кайта чангланади ва демак ирсий жихатдан бир-биригаякин усимликлар уртасида ген аллелларининг алмашинуви булиб утади. Шу ходиса нопуляцияда рецессив холатда булган номакул алле.лларни аниклаб олишга имкон беради. Бир йиллик усимликларни уларга бахо бериб чикилганидан кейин изонукдага экиш кцйин булганлигидан, бу танлаш усулидан икки йиллик усимликлар билан ишлаш махалида фойдаланиш осонрок. Бунда энг яхши оилаларнинг энг яхши усимликлари изонукталарга ёки узаро чангланиши учун алохида изоляторлар тагига экилади.
Четдан чангланадиган усимликлар селекциясида баъзан изоляцияланган оилаларни танлашнинг шаклан узгартирилган усули Кулланилади, бунда хар бир усимликдан уни мажбуран узидан чанглантириш йули билан уруF олинадики, инбридинг ёки инцухт деб Щуни айтшгади. У ажратиб олинган она усимлик генотипининг сифатини аниклаб олишга имкон беради, чунки авлод усимликларининг хилма-хил булиши кимматли генлар аллелларининг хар хил тарзда бирга кушилишига богаик.
17 расм. Изоляцияламанган икки йиллик сабзавот экинларида оилавий
танлаш (схема)
Бу усулнинг камчилиги шундаки, уни кулланилганида етарли микдорда уругаар олиш кдйинрок булади ва четдан чаитанувчи усимликлар узидан чанглаииб колиб, баъзаи инбред депрессии ходисаси руй беради, шу нарса хужалик учун кимматли белгиларнинг одатдагича намоёи булишига тускинлик килади.
Яримларни танлаш усули четдан чангланадиган ва шу билан бирга меваларининг сифати ва микдорига караб бахоласа буладиган усимликларда (бодринг, баклажонда) кулланилади. Ушбу усулни кулланишдан максад киммати бирмунча камрок булган бошка усимликлар билан кайта чангланиш эхтимолини бартараф этишдир.

  1. Изоляцияланган икки йиллик сабзавот экинларида оилавий танлаш
    (схема)

Танлашнинг бу усулида энг яхши усимликларнинг уругаари (баъзан инбридинг натижасида олинган уругаар) алок,ида-алок,ида йигиб олинади. Усимлик оилаларини кимматли хужалик белгиларига караб бахдлаш учун уларнинг бир кисми биринчи йили экилади, уругаарнинг иккинчи кисми эса саклаб куйилади. Иккинчи йили факат энг яхши оилаларнинг саклаб куйилади уругаари экилади. Авлодларидан энг яхши усимликлар танлаб ажратилади ва бу усимликларнинг уругаари бахдлашнинг кейинги цикли учун йигиб- териб олинади (19-расм).

  1. расм. Яримлар усулида оилаларни танлаш

Бу усул билан оилаларни танлашда авлодлар энг яхши оила вакилларининг кайта чангланиши натижасида дунёга келадики, бу - уларнинг генетик таркибини анча яхшилайди. Айни вак;тда ав- лодларнинг одатдаги танлаш усулларидагидан кура купрок даражада бир текис булиб чшдишига эришилади. Лекин бундай танлаш нисбатан узок, вак;т ишлашни талаб этади, чунки бир йили оилаларга бахо берилса, кейинги авлодни етиштириш учун керакли уругаарни иккинчи йили йигиб олинади.
Жуфт чатиштириш усули билан оилаларни танлашда чангловчиларни битта усимлик бидан чеклаб куйилади ва шу билан оилалар яшаш кобилиянининг пасайиб кетишига йул куйилмайди. Бунда танлаб олинган усимликлар ажратиб куйилади участкаларга ёки битта участкадаги алодида- алохида изоляторлар тагига бир-бирини чанглантирадиган булиши учун жуфт-жуфт килиб экилади. Битта изолятор тагига одатда инбред депрессия булмаслиги учун хар хил оила вакиллари жойлаштирилади. Хар бир жуфт усимликларнинг уругаари алокнда-алохида териб олинади ва оилалар турли делян- каларда устирилади. Энг яхши оилалардан энг яхши усимликларнитанлаб олинади. Турли оилаларнинг вакиллари алохида изоляторлар тагига яна жуфтлаб экилади (20-расм).

  1. расм. Жуфт чатиштириш усулида оилаларни танлаш (схема)

Жуфтлаб чатиштириш усули жуфтларни танлаш ва куп микдор изоляторлар тайёрлашни талаб Хилади, шунинг учун бу усул сермехнат булиб хисобланади. Лекин танлашнинг бу усули усимликларнинг депрессияга учрашига йул Куймайди ва четдан чангланадиган усимликларнинг текисланган популяцияларини нисбатан тез етиштириб олишга имкон беради.

Download 0,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   124




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish