H. A. Jamolxonov



Download 2,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet311/395
Sana01.01.2022
Hajmi2,28 Mb.
#299352
1   ...   307   308   309   310   311   312   313   314   ...   395
Bog'liq
Hozirgi o`zbek adabiy tili jamolxonov

o
  o’zbekcha 
o’
  unlisidan  kengroq  va  orqaroqda  talaffuz  qilinadi: 
to’n
 
(o’zb.)-
ton 
(r-b.), 
to’rt 
(o’zb.tort
(r-b.) kabi; 
f)ruscha  o’zlashmalarning  birinchi  urg’uli  bo’g’indagi  unli  o’zbek  so’zlarining 
birinchi  bo’g’inidagi  unlidan  ancha  cho’ziq  va  kuchli  talaffuz  qilinadi  (chunki  o’zbek 
tili  so’zlarining  birinchi  bo’gini  ko’pincha  urg’usiz  bo’ladi).  Qiyos  qiling: 
imlo
 
(o’zb.mpuls
(r-b.), 
indin
(o’zb.)-
indeks
(r-b.), 
etik
(o’zb.)-
etik
(“etikaga  oid”), 
ellik
(o’zb.)-
ellips
(r.b.) kabi. 
Yuqoridagi  kabi  tafovutli  belgi-xususiyatlar  so’z  tarkibidagi  undoshlarda  ham 
uchraydi.  Xususan:  a)  ruscha  o’zlashmalar  tarkibida  undoshlarning  qattiqlik  va 
yumshoqlik  ziddiyati  o’zbek  tilida  ham  saqlanadi: 
ukol
  va 
parol  (укол  ва  пароль), 
feodal
  va 
medal  (феодал  ва  медаль),  parad
  va 
naryad  (парад  ва  наряд)
  kabi;  b) 
ruscha so’zlardagi lab-tish “v” so’z oxirida jarangsiz “f” tarzida talaffuz qilinadi, o’zbek 
tili  so’zlarida  esa  lab-lab  “v”  jarangsizlanmaydi.  Qiyos  qiling: 
nav
(o’zb.ustav>ustaf
(r.-b.),
birov
(o’zb.)-a
ktiv>aktif 
(r.-b.) va b.lar; v) so’z va bo’g’in boshida bir 
necha  undoshning  qatorlashib  kelishi  keng  tarqalgan  (umumturkiy  so’zlarda  bu  hol 
uchramaydi): 
shkaf, tramvay, trolleybus 
 kabi. 
Morfologik  belgilari
:  ruscha-baynalmilal  leksemalarda  prefiks+o’zak(
a+morf, 
de+duksiya
), 
o’zak+suffiks 
(
bronx+it, 
jurnal+ist
), 
prefiks+o’zak+suffiks 
(
a+simmetr+iya
) tarkibli so’zlar uchraydi. 


153 
 
Ruscha-baynalmilal  so’zlar  tarkibidagi  affikslar  o’zbek  tilida  so’z  yasamaydi 
(
mikroo’g’it, mikroiqlim, ultratovush
 kabi kalkalar bundan mustasno). 
 
O’zbekiston  mustaqillikka  erishgach,  sobiq  ittifoq  tuzumiga  xos  bir  qator 
ruscha-baynalmilal  so’zlar  (
raykom,  partkom,  gorkom,  kolxoz
  kabilar)  eskirib,  o’zbek 
tili leksikasining eskirgan so’zlari (istorizmlar) qatoriga o’tib qoldi, ayni paytda yangi 
ijtimoiy-siyosiy tuzum taqozosi bilan hamda iqtisoddagi va ta’limdagi islohotlar tufayli 
o’zbek tili leksikasida yangi ruscha-baynalmilal o’zlashmalar paydo bo’ldi: 
investitsiya, 
marketing,  minimarket,  supermarket,  test,  reyting,  litsey,  kollej 
va  boshqalar  shular 
jumlasidandir. 
 
 

Download 2,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   307   308   309   310   311   312   313   314   ...   395




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish