H. A. Jamolxonov

Darak intonatsiyasi
 – tinch ohang.
 
     So’roq intonatsiyasi – 
ko’tariluvchi ohang
. 
     Undov intonatsiyasi – 
emotsional gaplarga xos intonatsiya. 
     
Chaqiruv  yoki  undash  intonatsiyasi  – 
undalmalarga,  vokativ  va  buyruq  gaplarga 
xos intonatsiya. 
     Sanash  intonatsiyasi  – 
uyushiq  bo’laklarni  bog’lash  vazifasini  bajaruvchi 
intonatsiya. 
 
                
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

75 
 
 
GRAFIKA VA ORFOGRAFIYA 
Grafika 
 
   
 
      Adabiyotlar
: 9[4-19],10[88-100], 25[6-11],52[72-75]. 
 
    
52-§.Grafika 
muayyan  tilning  fonetik-fonologik,  leksik-semantik  va  morfologik 
birliklarini  yozuvda  ifodalash  uchun shakllantirilgan optik-grafik  belgilar tizimidir. Bu 
tizim  belgilarining  har  biri  grafik  tilshunoslikda 
grafemalar
  sanaladi.
44
  Yozuvning 
tovush tili bilan aloqasi, odatda, ana shu grafemalar vositasida amalga oshiriladi. 
    Grafema  ifoda  va  mazmun  planlariga  ega  bo’lgan  bilateral  (ikki  tomonli)  belgidir. 
Uni quyidagi chizmalar shaklida tavsiflash mumkin: 
1)
ifoda plani-
 J harfining bosma va 
yozma shakllari (optik-grafik tasviri) 
 J(grafema)       
2)
mazmun plani-
 sirg’aluvchi "j" (
jur- 
                                                        nal
 so’zidagi) va qorishiq "dj"  (
juda 
                                   so’zidagi) fonemalari.                              
 
                                                                       1)
ifoda plani-
so’roq (?) belgisining  
                                                          optik-grafik tasviri. 
? (grafema) 
                                                                                        
2)