H. A. Jamolxonov hozirgi o‘zbek adabiy tili

ESLATMA: tilning fonologik tizimida korrelatsiya hodisasi borligini aniqlagan olimlardan biri (ehtimol, birinchisi) bizning yurtdoshimiz Abu Ali ibn Sino bo’lgan. U o’zining fonetikaga doir bir risolasida "dol" "to"ga qanday munosabatda bo’lsa, "zod""sin"ga shunday munosabatda bo’ladi",–degan edi. Qiyos qiling: "dol"(jarangli "d") -"to" (jarangsiz"t"), "zod" (jarangli "z")-"sin"(jarangsiz "s"). Bunda jarangli va jarangsizlik belgilari asosida d-t, z-s oppozitsiyalari bir korrelatsiyaga uyushayotganligi nazarda tutilganligi shubhasiz.¹⁹
O’zaro zidlanishda (oppozitsiyada) bo’lgan fonemalardan birini ikkinchisi bilan almashtirish qonuniyati Z.M.Boburning «Boburnoma»sida ham qayd etilgan.Unda shunday deyilgan: «So’ngra ma’lum bo’ldikim, turki lafzida mahal iqtizosi bila to va dol, yana g’ayn va qof va kof bir-birlari bila mubaddal bo’lurlar emish».²⁰
Izoh: mubaddal – «almashingan», iqtizo – «taqozo», «talab», «istak», «ehtiyoj», mahol – «imkonsiz».