H. A. Jamolxonov hozirgi o‘zbek adabiy tili

Leksik ma’noning semantik tarkibi

Adabiyotlar: 11[13-17],19[57-67],26[15-17],27[62-71]


83-§. Leksik ma’noning semalari. Leksik ma’no leksemaning mazmun planidagi yaxlit bir semantik butunlik bo’lsa-da, keyingi vaqtlarda bu butunlik tarkibida ma’lum ma’no qismlari – semalar borligi aniqlanmoqda. Masalan, daraxt leksemasining leksik ma’nosida quyidagi semalar borligini ko’ramiz: 1) «predmet», 2) «o’simlik», 3) «ko’p yillik o’simlik», 4) «yerda o’suvchi», 5) «yog’ochlashgan tanali», 6) «ildizli», 7) «shox-shabbali», 8) «bargli». Bu semalar birlashib, daraxt leksemasining leksik ma’nosini shakllantiradi. Leksik ma’noning semasiologiyada semema deyilishi ham shundan.
Semalar ma’no xususiyatiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi:
1.Atash semalari (denotativ semalar).
2.Ifoda, tasvir, qo’shimcha ma’no semalari (konnotativ semalar)
3.Vazifa semalari (funksional semalar) (19,58-b.)