H. A. Jamolxonov hozirgi o‘zbek adabiy tili

Tayanch tushunchalar


Grafika–yozuv tizimining birinchi (yetakchi) komponenti. U harfiy va noharfiy belgilar vositasida yozuvning tovush tili bilan aloqasini ta’minlaydi.
Grafema–grafik tizimning eng asosiy birligi, ifodalovchi va ifodalanuvchi tomonlari bor bo’lgan semiotik belgi.
Fonografema – grafemalarning fonemalarni ifodalashga asoslangan tipi.
Monograf - shaklan bir harfga teng grafema.
Poligraf - shaklan ikki yoki undan ortiq harflar qo’shilmasiga teng bo’lgan analitik grafema.
Monofonemali grafema – mazmun planida faqat bitta fonema kodlashtirilgan fonografema.
Polifonemali grafema – mazmun planida ikki va undan ortiq fonema kodlashtirilgan fonografema.
Sintetik grafema – nutq oqimida bir yo’la ikki fonemani ifodalaydigan monograf. Kirill o’zbek yozuvidagi е,ё,ю,я harflari shunday grafemalardir
Grafik simmetriya (fonetik-grafik simmetriya) – so’z tarkibidagi tovush va harflarning miqdoran teng bo’lishi ("bir tovushga bir harf" munosabatining ta’minlanishi).