G’uzor sa’noat texnikumi "tasdiqlayman" G’uzor sa’noat texnikumi direktori: “ ” 2021 yil

1. SINIQ BAHYAQATORLAR HOSIL BO‘LISH XUSUSIYATLARI
Siniq bahyaqatordan (45-rasm, a) tikuvchilik sanoatida keng foydalaniladi. Bunday bahyaqator moki bahya mashinalarda ham, zanjirsimon bahya mashinalarda ham yuritilishi mumkin. Siniq bahyaqator kavish va bo‘qib tikish ishlarida, turlarni, qoplama bezaklarni ulashda, detallarni tutashtirib tikishda, bezak guli takrorlanib turadigan eng oddiy kashta bahyaqatorlar yuritishda, halqalarni yurmashda ishlatiladi.
Siniq moki bahyaqator yuritishda igna vertikal harakatdan tashqari bahyaqatorning ko‘ndalangiga (platformaning uzunasiga) ham harakatlanadi, shuning uchun moki shunday burilgan bo‘ladiki, uning aylanish tekisligi ignaning og‘ish tekisligiga parallel bo‘lsin.
Siniq moki bahyaqator quyidagicha hosil bo‘ladi: igna chapki teshik 1 ni teshadi va eng pastki holatdan ko‘tarilayotganda ustki ipdan halqa hosil qiladi, bu halqani mokining uchi ilib olib, naycha atrofidan aylantirib o‘tadi; keyin igna materialdan chiqib, bahyaqatorning ko‘ndalangiga ogadi (reyka bu paytda materialni bir bahyaqator kengligicha suradi) va ikkinchi teshik 2 ni teshadi. Keyin jarayon takrorlanadi.

5.1.-rasm. Siniq bahyaqatorning turlari.

Bezak ishlarini bajarishda detallarni bir-biriga juda pishik qilib o‘lash uchun ko‘p sanchiqli siniq moki bahyaqator yuritiladi. Bu bahyaqatorlar bir ignali va ikki ignali mashinalarda bajariladi. Bunday bahyaqatorlar 5.1.-rasm, b da tasvirlangan. Bu rasmlarda ko‘rinishicha (ularga chapdan o‘ngga tomon karalsa), ko‘p sanchiqli bahyaqatorlar uchta, oltita, un ikkita va ikkita ketma-ket takrorlanadigan bahyalardan iborat bo‘ladi.
Ikki chizikli siniq bahyaqator yuritish uchun bitta moki bilan ishlaydigan ikkita igna maxsus igna tutgichga o‘rnatiladi. Ignalarni gorizontal harakatga kopir g‘ildiragi keltiradi.
Siniq bahyaqator hosil qilib tikish mashinalarida igna va mokining o‘zaro harakatini ko‘rib chiqamiz (5.2-rasm). Krivoship 1800 ga burilganda, igna o‘zining eng ostki holatini egallaydi.

5.2-rasm. Igna va mokining o‘zaro harakat sxemasi.

Igna ostki holatidan DZ1 uzunlikka ko‘tarilganda, ustki ipdan halqa hosil qiladi. Bu vaqtda moki b1 burchakka buriladi. Halqani ilib olish davrida moki uchi m nuqtada igna ko‘zidan S1 masofada joylashgan bo‘ladi. Ignaning o‘ng tomonga sanchilishida moki burilish burchagi ga teng bo‘ladi. Igna ipi halqasini ilib olish vaqtida moki uchi h nuqtada joylashadi.
Ignaning DZ2 ko‘tarilish balandligi DZ1 ga karaganda kichiq, masofa esa S21.Moki diametrini kattalashtirish bilan h va b2 burchaklarni kamaytirishga erishish mumkin. Biroq moki diametrining kattalashishi natijasida igna ipining eyilishi oshadi.
Mokining notekis harakatini ta`minlash orqali mokining ikkinchi holatidagi aylanishini kamaytirish mumkin. Bu usulni yuqori tezlikda ishlaydigan mashinalarda qo‘llab bulmaydi.
2.Moki uchi O1 ni siljitish yo‘li bilan moki uchining igna ipi halqasini uz vaqtida ilib olishni ta`minlash mumkin.
46-rasm, a dan ko‘rinib turibdiki, O2 nuqtadan o‘tgan R radius aylanasi m va n nuqtalarda igna o‘qini kesib utadi va S1 hamda S2 orasidagi masofalar farqi kamayadi. Mayatnik tipidagi igna mexanizmli mashinalarda (46-rasm, b) moki uqi bosh val o‘qi bilan bir tekislikda yotadi. Ignaning o‘ng (I) va chap (II) tomondagi ostki holatida va krivoship turli holatlarni egallaydi.
Krivoship harakatida hosil bo‘lgan g burchak igna og‘ishiga bog‘liq bo‘ladi. Krivoship va moki aylanish harakatlari turli bo‘lgan holatda, ya`ni AV1 dan AV2 holatga o‘tganda, bosh val j-360-g burchakka buriladi. Bu vaqtda moki 2j-720-2g burchakka buriladi. SHunday qilib, ignaning o‘ng tomonga sanchilishda mokining halqani ilib olish burchagi b1, chap sanchilishda esa b2+2g+b1+h ga teng bo‘ladi.