Guruhi boʻlgan organik birikmalar, oʻsimlik hamda hayvon oqsilining asosiy elementa hisoblanadi. A- rangsiz, suvda eruvchan kristall moddalar. 200 ta tabiiy Aminokislotalar maʼ-lum

3.2 Insulin (lot. insula — orolcha) — hayvon va odamning oqsil tabiatli gormoni. Meʼda osti bezining Langergans orolchalarida ishlab chiqariladi. Kanadalik olimlardan F. Banting bilan Ch. Best birinchi boʻlib ajratib olishgan (1921—22). Mol. m. 6000. Insulin moleku-lasi disulfid bogʻlari bilan birikkan ikkita polipeptid zanjirdan tuzilgan boʻlib, 51 aminokislota qoldigʻidan tashkil topgan. Insulinda aminokislo-talar qoldigʻining ketma-ket joylashuvini ingliz biokimyogari F. Sanger aniqladi (1945—56). Bu insulinni kimyoviy yoʻl bilan sintez qilishta imkon berdi. Insulin kimyoviy va gen injenerligi yoʻli bilan sintez qilingan. Insulin aminokislotalar tartibi birinchi boʻlib aniqlangan oqsil moddadir.
Insulin glikogenning parchalanishi va jigarda glyukoza sintezlanishini toʻxtatib, qondagi qand miqsorini kamaytiradi. Ayni vaqtda, hujayra mem-branalarining glyukoza oʻtkazuvchanligini oshiradi, natijada, toʻqimalarga glyukoza oʻtishiga imkon tugʻiladi. Organizmda Insulin yetishmasligi qandli di-abetta sabab boʻladi. Uni davolashda qoʻllaniladigan Insulin preparatlari (soʻyilgan qoramolning meʼda osti bezidan tayyorlanadi): amorf rux-insulin suspenziyasi, protamin-rux-insulin eritmasi, protamin-insulin suspenziyasi va boshqa insulinga Karaganda ancha uzok, taʼsir etadi. Darmonsizlik, ishtaqa yoʻqolishi va b. baʼzi kasalliklarda oz-ozdan Insulin inʼyeksiya qilish buyuriladi. Intoksikatsiyalar (mas, homiladorlarning tinmay qusishi), shizofreniya va jigar kasalliklarini davolashda ham buyuriladi. Insulin ovqat yeyishdan 30— 60 min. ilgari teri osti yoki muskul orasiga yuboriladi. U oqsil boʻlganidan hazm shiralari taʼsirida yemirilib ketadi, shuning uchun uni ichish naf bermaydi. 6—8 soatdan keyin takror inʼyeksiya qilinadi.^[1]
Insulin retseptorlarini kodlaydigan gen 19-xromosomada joylashgan va 22 ta ekszonga ega. Ushbu retseptor disulfid bilan bog'langan to'rtta glikoprotein subbirligidan iborat.
Dastlab u endoplazmik retikulumda taxminan 1382 ta aminokislotadan iborat bo'lgan bitta polipeptid zanjiri sifatida sintezlanadi, so'ngra fosforillanadi va a va b subbirliklarini hosil qiladi.
To'rt insulin retseptorlari subbirligi - molekulyar og'irligi 140,000 Da bo'lgan ikkita alfa (a) va taxminan molekulyar og'irligi 95,000 Da bo'lgan ikkita kichik beta (b).
A subbirliklari hujayradan tashqarida bo'lib, hujayra membranasining tashqi yuzasida joylashgan. Β subbirliklar esa membranani kesib o'tadi va membrananing ichki yuzasida (sitoplazma tomonga qarab) ochiq yoki chiqib turadi.
A subbirliklarida insulin biriktiruvchi joy mavjud. B birliklarida ushbu subbirlikning kinaz funktsiyasini faollashtiradigan va b subbirlikning tirozin qoldiqlarida retseptorlarning avtofosforilatsiyasini keltirib chiqaradigan ATP uchun bog'lanish joyi mavjud.
Ushbu retseptorlar insulin retseptor bilan bog'langanda faollashadigan va ta'siriga javobgar bo'ladigan bir qator fermentlarni fosforillanish va deposforillanish jarayonini boshlaydigan ferment bo'lgan tirozin kinaza kabi sitoplazmik fermentlar bilan bog'liq bo'lgan retseptorlar oilasining bir qismidir. insulin metabolizm darajasi.