Guruh talabasi nurmamatova munisaning

daraja-miqdor  holi  deyiladi.  Daraja-miqdor  hollari  sonlar  bilan, 

miqdor  ravishlari  bilan,  marta  so'zi  qatnashgan  birikmalar  bilan 

ifodalanadi. Maqollarda miqdor holining o’rni quyidagicha bo’ladi: 

-  Yoridan  ayrilgan  yetti  yil  yig’lar,Yurtidan  ayrilgan  o’lguncha 

yig’lar; 

-  Yetti o’lchab, bir kes. 

 

---

Xulosa 

Maqollar  xalq  og’zaki  ijodining  o’ziga  xos  janri,  qisqa  va  lo’nda, 

obrazli,  grammatik  va  mantiqiy  tugal  ma’noli  hikmatli  ibora,  chuqur 

mazmunli, muayyan ritmik shaklga ega. Maqollarda avlod- ajdodlarning 

hayotiy  tajribalari,  jamiyatga  munosabati  mujassamlashgan.  Asrlar 

mobaynida  xalq  orasida  sayqallanib,ixcham  va  sodda  poetik  shaklga 

kelgan.  Maqollar  mavzu  jihatdan  nihoyatda  boy  va  xilma-xil.  Vatan, 

mehnat,  ilm-hunar,  do’stlik,  ahillik,  donolik,  hushyorlik,  til  va  nutq 

madaniyati,sevgi  va  muhabbat  kabi  mavzularda  maqollar  yaratilgan. 

Maqollar  uchun  mazmun  va  shaklning  dialektik  birligi,  ko’p  hollarda 

qofiyadoshlik,  ba’zan  ko’p  ma’nolilik,  majoziy  ma’nolarga  boylik  kabi 

xususiyatlar  xarakterlidir.  Maqollarda  antiteza  hodisasi  ko’p  uchraydi. 

(mas,”Kattaga hurmatda bo’l,kichikka izzatda bo’l” va hk). 

Turkiy 

xalqlarning 

maqollaridan 

namunalar 

dastlab 

M.Qoshg’ariyning  “Devonu  lug’otit-turk”  asarida  keltirilgan.  Bu 

maqollarning  bir  qanchasi    hozir  ham  o’zbek  xalqi  orasida  turli 

variantlarda  ishlatiladi.  Masalan,  M.Qoshg’ariy  asarida  “Kishi  olasi 

ichtin,yilqi olasi tashtin”, “Odam olasi ichida,mol olasi tashida” kabi. 

O’zbek  xalq  maqollarida  gap  bo’laklarining  barcha  turlari 

ishtirokini yuqorida ko’rib o’tdik. Eganing maqollardagi o’rni,qaysi so’z 

turkumlari  bilan  kelishi,  kesim  va  uning  turlari,  maqollarda  kesimning 

joylashish  o’rni,  vazifasi,  ikkinchi  darajali  bo’laklar  hisoblangan 

aniqlovchi,to’ldiruvchi  va  hol,  ularning  har  birining  maqollar  tarkibida 

kelishi,vazifasi haqida aytildi. 

---

Maqollarni  tahlil  qilish  jarayonida  ularning  to’g’ri  va  majoziy 

ma’nolarini,ularda  uchraydigan  arxaik  so’zlarning  asl  va  ko’chma 

ma’nolarini  aniqlash  maqsadida  tarix,  etnografiya  fanlariga  murojaat 

qilishga,turkey  tillarning  lug’atlaridan  foydalanishga  to’g’ri  keladi.  U 

yoki  bu  maqolning  ma’nosi,  unda  nima  deyilmoqchi  bo’layotganini 

aniqlash uchun maqolda keltirilgan mohiyatini to’g’ri anglamoq kerak.  

Masalan, Qarg’a qarg’aning ko’zini cho’qimaydi maqoli ko’chma 

ma’noda  qo’llangan  bo’lib,bu  yerda  hech  qanday  qarg’a  obrazi  yo’q. 

Qarg’a vositasida insonlar nazarda tutilmoqda. 

 

 

---