Guruh Talabasi Choriyev Zayniddin 3-Амалий машғулот

316-20 guruh Talabasi Choriyev Zayniddin

3-Амалий машғулот

Мавзу: Маълумотларга нисбатан рухсатларни мантиқий бошқариш

Фойдаланишни бошқариш моделлари

Ҳозирда тизимларда объектларни бошқариш учун турлича усуллар мавжуд бўлиб, уларга қуйидигаларни мисол келтириш мумкин:

• 
  дискрецион фойдаланишни бошқариш усули (Discretionary access control, DAC);
  
• 
  мандатли фойдаланишни бошқариш усули (Mandatory access control, MAC);
  
• 
  ролга асосланган фойдаланишни бошқариш усули (Role-based access control, RBAC);
  
• 
  аттрибутларга асосланган фойдаланишни бошқариш усули (Attribute- based access control, ABAC).
  

Тизимда ушбу фойдаланиш усуллари бир-биридан алоҳида-алоҳида фойдаланилиши талаб этилмайди ва уларнинг комбинациясидан ҳам фойдаланиш мумкин (3.1-расм).

3.2-расм. Фойдаланишни бошқариш тизимлари

DAC усули

Фойдаланишни бошқаришнинг мазкур усули тизимдаги шахсий объектларни ҳимоялаш учун қўлланилади. Бунга кўра объект эгасининг ўзи ундан фойдаланиш ҳуқуқини ва кириш турини ўзи белгилайди.
DAC да субъектлар томонидан объектларни бошқариш субъектларнинг идентификация ахборотига ва асосланади. Масалан, UNIX операцион тизимида файлларни ҳимоялашда, файл эгаси қолганларга ўқиш (r), ёзиш (w) ва бажариш (x) амалларидан бир ёки бир нечтасини бериши мумкин. Умумий ҳолда DAC усули аксарият операцион тизимларда фойдаланишларни бошқариш учун фойдаланилади.
Misol: my.gov.uz sayti




Foydalanuvchi sifatida kirishda bizga login va parol so’raydi bu esa DAC ga misol bo’ladi

Фойдаланишни бошқаришнинг ролли модели (RBAC)

RBAC усулида фойдаланишни бошқаришнинг асосий ғояси тизимнинг ишлаш логикасини ташкилотда кадрлар вазифасини ҳақиқий ажратилишига максимал даражада яқинлаштирилган. RBAC усули фойдаланувчини ахборотга рухсатини бошқаришда унинг тизимдаги ҳаракат хилига асосланади.

МАС асосида ахборот махфийлигини таъминлаш

Агар объект ва субъекнинг хавфсизлик даражалари орасидаги бир қанча боғлиқликлар шартлари бажарилса у ҳолда субъект объектдан фойдаланиш ҳуқиқига эга бўлади. Хусусан, қуйидаги шартлар бажарилиш керак:

• 
  агар субъектнинг хавфсизлик даражасида объектнинг хавфсизлик даражаси мавжуд бўлса, у ҳолда ўқиш учун рухсат берилади.
  

агар субъектнинг хавфсизлик даражаси объектнинг хавфсизликдаражасида бўлса, у ҳолда ёзишга рухсат берилади
Saytdan foydalanish hamma foydalanuvchi uchun ochiq bu MAC ning bir korinishiga

ABAC модели

Аттрибутларга асосланган фойдаланишларни бошқариш усули (ABAC) - объектлар ва субъектларнинг атрибутлари, улар билан мумкин бўлган амаллар ва сўровларга мос келадиган муҳит учун қоидаларни таҳлил қилиш асосида фойдаланишларни бошқаради. Қоидада ҳар қандай турдаги аттрибутлардан (фойдаланувчи аттрибутлари, ресурс аттрибутлари, объект ва муҳит аттрибутлари ва ҳак.) фойдаланиш мумкин. Ушбу модел сўровни, ресурсни ва ҳаракатни ким бажараётгани тўғрисидаги ҳолатлар “АГАР, У ҲОЛДА” дан ташкил топган қоидаларга асосланади. Масалан, АГАР талабгор бошқарувчи бўлса, У ҲОЛДА махфий маълумотни ўқиш/ ёзиш ҳуқуқи берилсин.
Saytdan ro’yxatdan o’tayotganimizda bizga 1 daqiqqa vaqt beradi va shu vaqt ichida siz saytga kodni kiritishingiz talab qilinadi.Agar 1daqiqa ichida kodni kiritmasak satdan boshqatdan ro’yxatdan o’tishimizga to’g’ri keladi.

Biz sayt tomonidan yuborilgan sms ni kiritamiz va saytga kirishimiz mumkin bo’ladi: