|
Izoxinolin xosilalar
2.1. Izoxinolin hosilalari tasniflanish
Bu guruhni tibbiyotda turli kasalliklarni davolashda keng qo‘llanadigan xinazol, nitroksolin va klioxinol (enteroseptol) preparatlari tashkil qiladi.
Xinozol - Chinosolum
8-Oksixinolin sulfat.
Sariq limon rangli mayda kristallik kukun. Suvda oson eriydi.
Chinligi:
1) kislotali va ishqoriy eritmalari UB-spektri
2) og`ir metall tuzlari bilan kompleks hosil qilish reaksiyasi (magniy, mis (II), temir (III) tuzlari)
3) natriy karbonat eritmasi bilan reaksiya
4) sulfat ionini aniqlash
Miqdoriy tahlil:
1) kislota-asosli titrlash
2) kompleksonometriya
3) gravimetriya
4) alkalimetriya
Dori shakli: eritma, sepma dori, surtma dori, shamcha.
Antiseptik vosita.
Nitroksolin - Nitroxolinum
5-Nitro-8-oksixinolin.
Sariq yashil rangli mayda kristallik kukun. Suvda deyarli erimaydi.
Chinligi:
1) nitroguruhni qaytarilgandan so`ng
azobirikish reaksiyasi
2) Marki reaktivi bilan
3) indofenol reaksiyasi
Miqdoriy tahlil: xinozolga qarang.
Dori shakli: qobiqli tabletka.
Antibakterial vosita.
KLIOXINOL. ENTEROSEPTOL
ENTEROSEPTOL
8-xlor-7-yod-8-oksixinolin
Och sariq rangli, kristall kukun bo‘lib, suvda erimaydi, 95 % li spirt va boshqa organik erituvchilarda eriydi. U 172°S haroratda suyuqlanadi.
Chinligi:
1. Fenol gidroksiliga temir (III) xlorid bilan reaksiyasi
2. Xlor ioniga xos kumush nitrat eritmasi bilan oq pishloqsimon cho‘kma hosil bo‘lish reaksiyasi
3. Spektrofotometrik usul
Miqdori: Suvsiz muhitda kislota asos titrlash usuli
Ishlatilishi:Amyobali
qo‘llaniladi
YUqorida nomi keltirilgan preparatlarning Chinligini aniqlashda umumiy reaksiya sifatida, ular molekulasidagi fenol gidroksiliga xos temir (III) xlorid bilan turli rangga bo‘yalgan birikma hosil qilish reaksiyasidan foydalaniladi. Masalan, xinozolning suvdagi eritmasi ko‘kimtir-yashil, nitroksolinning 0,1 mol/l xlorid kislotadagi eritmasi qoramtir-yashil, klioxinolning eritmasi esa ko‘kimtir-yashil rangli birikmalar hosil qiladi.Xinozolning suvdagi eritmasiga natriy karbonat eritmasi qo‘shilsa, och sariq cho‘kma holida sof 8-oksixinolin cho‘kadi. U natriy karbonatning ortiqchasida eruvchan fenolyat hosil kiladi.Xinolzoldagi sulfat kislota qoldig‘ini bariy sulfat holida cho‘ktirib aniqlanadi.Nitroksolindagi nitroguruh asosida azobo‘yoq hosil qilish reaksiyasi bo‘yicha ham uning Chinligi aniqlanadi. [8]Bunda avval nitroguruh rux kukuni va xlorid kislota yordamida aminoguruhgacha qaytariladi. So‘ngra unga natriy nitrit va β -naftolinning ishqordagi eritmasi qo‘shilsa, to‘k sariq-qizil rangli cho‘kma holida azobo‘yoq hosil bo‘ladi.Nitroksolinning Chinligi farmakopeya maqolasida keltirilgan temir (III) xlorid va azobo‘yoq hosil qilish reaksiyalaridan tashqari, boshqa reaksiyalar bo‘yicha ham aniqlanadi. Masalan, kukun holidagi nitroksolinga bir necha tomchi natriy gidroksid eritmasi ta’sir ettirilsa, u boshqa nitroaromatik birikmalarga o‘xshash, qizil rangli psevdonitrotuz hosil qiladi.Preparat tarkibidagi nitroguruhni yana konsentrlangan sulfat kislota ishtirokida difenilaminni ko‘k rangga bo‘yashi bo‘yicha ham aniqlanadi.Klioxinolning Chinligini aniqlashda yukorida ko‘rsatib o‘tilgan temir (III) xlorid bilan undagi fenol gidroksiliga xos reaksiyadan tashqari, uni spektrofotometrik hamda xromatometrik usullar orqali ham aniqlanadi.Preparatdagi organik birikkan xlor va yodni aniqlashda uni natriy, kaliy karbonat va kaliy nitrat tuzlaridan tashkil topgan aralashma bilan yukori haroratda qizdirib parchalanadi. So‘ngra aralashmani suvda eritib, eritmadagi xlor va yod ionlarini o‘ziga xos reaksiyalar yordamida aniqlanadi. Masalan, yod ionini aniqlashda eritmaga xlorid kislota, natriy nitrit eritmasi va xloroform qo‘shib chayqatilsa, reaksiya natijasida ajralib chiqqan erkin yod xloroform qatlamini binafsha rangga bo‘yaydi.Xlor ionini eritmadan nitrat kislota muhitida kumush nitrat bilan cho‘ktirib aniqlanadi. Bunda bir vaqtning o‘zida sariq cho‘kma holida kumush yodid ham cho‘kadi. Kumush xlor va kumush yodlarni ammiak eritmasiga bo‘lgan munosabatlari orqali ajratib aniqlanadi.Xinozolning miqdori uning tarkibidagi sulfat kislota asosida neytrallash usuli bo‘yicha aniqlanadi. Bunda ma’lum miqdordagi preparat eritmasi fenolftalein indikatori va xloroform ishtirokida natriy gidroksidning 0,1 mol/l eritmasi bilan titrlanadi.Xinozolning miqdorini yana ko‘pchilik fenollarga o‘xshash quyidagi reaksiyalarga asoslangan holda bromatometrik va yodxlorometrik usullar bo‘yicha ham aniqlanadi.Reaksiyaga kirishmay qolgan brom yoki yodxlorning ortiqchasini eritmaga kaliy yodid qo‘shib, so‘ngra ajralib chiqqan erkin yodni natriy tiosulfatning 0,1 mol/l eritmasi bilan titrlanadi.Nitroksolinning mikdori suvsiz muhitda kislota-asos titrlash usuli bo‘yicha aniqlanadi. Buning uchun ma’lum miqdordagi preparatning dimetilformamiddagi eritmasini timol ko‘ki indikatori ishtirokida natriy metilatning 0,1 mol/l eritmasi bilan suyuqlik sariq rangdan ko‘k-yashil rangga o‘tguncha titrlanadi.Klioxinolning miqdori ham suvsiz muhitda kislota-asos titrlash usuli bo‘yicha aniqlanadi. Preparatning suvsiz sirka kislotadagi eritmasi kristallik binafsha indikatori ishtirokida perxlorat kislotaning 0,1 mol/l suvsiz sirka kislotadagi eritmasi bilan suyuqlik och yashil rangga bo‘yalguncha titrlanadi.Xinozol antiseptik va qon to‘xtatish xususiyatiga ega. Uning suvdagi (1:1000,2:1000) eritmalari antiseptik modda sifatida yaralarni yuvishda va ginekologiya amaliyotida ishlatiladi. Uni talk yoki kraxmal bilan bo‘lgan 2 % li aralashmasi sepma va 5 % li malham holida ham ishlatiladi.Nitroksolinni asosan urologiya amaliyotida pielonefrit, sistit, uretit va boshqa kasalliklarni davolashda 0,1 g dan kuniga 4 marta ichiriladi. Preparat 0,05 g dan ko‘ng‘ir qobiq bilan qoplangan tabletkalarda chiqariladi.Klioxinol enterokolit, amyobali va bakteriyali dizenteriya va boshqa kasalliklarni davolashda 0,25 g dan chiqariladi.Xinozolni oddiy sharoitda og‘zi mahkam berkitilgan idishda saqlanadi. Nitroksolin va klioxinol esa «B» ro‘yxati bo‘yicha, yorug‘lik ta’siridan ehtiyot qilingan holda quruq joylarda saqlanishi zarur.[9]
Do'stlaringiz bilan baham: |
