174
ekanligini tan olmaslik juda qiyin. Agar uni inqirozdan keyingi davrda Uoll-strit va
Vashington doirasida tobora ko‘proq kuch-qudrat markazlashuv trendi bilan
taqqoslaydigan bo‘lsak, bu ikki egizak yonma-yon ketayotgan emas,
balki bir-
birining qarshisidan kelayotgan poezdlarni eslatib yuboradi. Ehtimol, biz global
ijtimoiy o‘zgarishlar – uyg‘onish davrida bank ishi va milliy davlatlar keyinchalik
ularning atrofida jamitning pul va iqtisodiy tizimi vujudga kelishi lozim bo‘lgan
ikkita asosiy hukumat markazi sifatida shakllangan XVI asrdan keyingi tarix
davomida eng kuchli o‘zgarishlar bo‘sag‘asida turgandirmiz. Darhaqiqat, buyumlar
interneti asridaan’anaviy pul tizimiga asoslangan texnologiyalarfoydalanuvchilarni
to‘lov tizimlaridagi takomillashtirish bilan hayron qoldirishning har xil usullarini
izlaydilar. Mobil bitkoin hisob-kitoblarining ustuvor vositasiga aylangan smartfon,
shu
bilan bir vaqtda,hisob-kitoblarni amalga oshirish usullarida inqilob qilishga
intilayotgan moliya-texnika kompaniyalarining diqqat-e’tibori markazdan o‘rin
olmoqda.Kredit kartalari bilan hisob-kitob qilish an’anaviy texnologiyalrida ham
global o‘zgarishlar ro‘y bermoqda.
Square
kompaniyasidan kontakt kartalari o‘qish
uchun portativ qurilma millionlab kichik biznes vakillari – masalan, taksichilar
yoki xot-dog sotuvchilarga o‘z smartfon va planshetlarini
mobil protsessing
qurilmalariga aylantirish imkonini berdi. Bitkoynchilar odatda kredit va debet
kartalar havfsizlik darajasi yetarli emasligidan asosli ravishda shikoyat qiladilar,
chunki ularning tizimifoydalanuvchi shaxsi haqida axborot uzatishga bog‘liq
bo‘ladi, biroq ta’kidlash joizki, hozirgo paytda tarmoqda bu ma’lumotlar
havfsizligi sezilarli darajada o‘sgan.Biroq bu yerda yana bir muammo mavjud:
yangi texnologiyalar huquqiy tizimga kiritilgani sababli, ular uning ichidagi barcha
pul tranzaksiyalari harajatlarini o‘z zimmasiga oladi. Yangi texnologiyalar
provayderlarikredit riskini o‘z zimmasiga olish va to‘lovlarni qayta ishlash uchun
banklar va an’anaviy tizimning boshqa o‘yinchilariga komission to‘lovlar
to‘lashdan bo‘yin tovlash uchun ozgina ham imkoniyatga ega emas.
Yangi hisob-kitob shakllari, texnik jihatdan ilg‘or bo‘lsada, avvalgidek 500
yillik tarixga ega bo‘lgan markazlashgan moliyaviy
menejment modeli doirasida
qolavermoqda. Oddiy mijoz uchun bu ikkiyoqlamalik hech qanday ahamiyatga ega
175
emas, bu hattoki kelajakdagi hamkorlik iqtisodiyoti, qolgan barcha sohalarda
insonlarning individual imkoniyatlarini takomillashtirish yo‘nalishida rivojlanishda
davom etadigan bo‘lsada, an’anaviy pullarga uzoq umr va’da qiladi. Biroq bujon
saqlash normarkazlashuv yo‘nalishidagi boshqa o‘zgarishlar bilan bog‘liq emas.
Bu trendlarning barchasi bugun bo‘lmasa ham, taxminan 10 yildan keyin
kriptovalyutalar asri kirib kelishi muqarrar ekanligini ko‘rsatadi
degan fikrdan
uzoqlashish qiyin.Bu asr kelgach, kredit manbasi sifatida banklarning ahvoli nima
kechadi deb o‘ylashga majbur qiladi. Ularning bu roliga har qanday tahdid
innovatsion texnologiyalar vakillari bilan bozor ulushi uchun kurashda
muzokaralar predmetiga aylanadi. Ularning ma’lum qilishicha, an’anaviy qog‘oz
shaklidagi pullar o‘rniga keladigan kriptovalyuta tizimi
banklarning kredit berish
qobiliyatiga putur yetkazishi va shu tariqaxususiy pullar emitentlari funksiyasini
bajarishi mumkin bo‘ladi. Agar bunday havf yuzaga keladigan bo‘lsa, hammamiz
kabi jon saqlashdan manfaatdor bo‘lgan milliy davlat qanday javob qaytarish
kerakligini hal qilishi lozim. So‘nggi 500 yil ichida milliy davlat o‘zining
moslashuv qobiliyatini isbotlab berdi, shu sababli, biz bu safar ham omon qolish
va moslashish imkoniyatiga shubha bildirmaymiz.
Hulosa tariqasida davlat
kriptovalyutasi chiqarish moslashuv strategiyalaridan biriga aylanishi mumkin
ekanligi haqida gaplashamiz. Milliy davlatlarning yana bir shunday strategiyasi –
birlashish va pul muomalasi sohasida hamkorlikni mustahkamlashdir. Biz bu nima
yakun topshi haqida tasavvurga ham ega emasmiz. Hech nima bilan tugamagasligi
ehtimoli ham bor. Lekin bunday savollar yuz yilliklar davomida birinchi marta
qo‘yilmoqda. Yangi texnologiyalar ishlab chiquvchilar va ularni qo‘llab-
quvvatlaydigan venchurli investorlarning vazifasi shundan iboratki,
salbiy
reaksiyani umumiy taraqqiyot siyosiy jihatdan maqbul keladigan o‘zanga yo‘nalish
zarur, deydi
Do'stlaringiz bilan baham: 
