Gulyamov saidahror saidahmedovich raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari

Ethereum
deb nom berilgan. 
Kriptovalyuta texnologiyalari kelajagiga optimistik qarashlar ko‘plab 
to‘siqlarga duch keladi. Kriptovalyutalar haqidahatto bir daqiqaga esdan 
chiqaradigan bo‘lsak, normarkazlashuv trendi haqiqatda katta salohiyatga ega 

---

174 
ekanligini tan olmaslik juda qiyin. Agar uni inqirozdan keyingi davrda Uoll-strit va 
Vashington doirasida tobora ko‘proq kuch-qudrat markazlashuv trendi bilan 
taqqoslaydigan bo‘lsak, bu ikki egizak yonma-yon ketayotgan emas, balki bir-
birining qarshisidan kelayotgan poezdlarni eslatib yuboradi. Ehtimol, biz global 
ijtimoiy o‘zgarishlar – uyg‘onish davrida bank ishi va milliy davlatlar keyinchalik 
ularning atrofida jamitning pul va iqtisodiy tizimi vujudga kelishi lozim bo‘lgan 
ikkita asosiy hukumat markazi sifatida shakllangan XVI asrdan keyingi tarix 
davomida eng kuchli o‘zgarishlar bo‘sag‘asida turgandirmiz. Darhaqiqat, buyumlar 
interneti asridaan’anaviy pul tizimiga asoslangan texnologiyalarfoydalanuvchilarni 
to‘lov tizimlaridagi takomillashtirish bilan hayron qoldirishning har xil usullarini 
izlaydilar. Mobil bitkoin hisob-kitoblarining ustuvor vositasiga aylangan smartfon, 
shu bilan bir vaqtda,hisob-kitoblarni amalga oshirish usullarida inqilob qilishga 
intilayotgan moliya-texnika kompaniyalarining diqqat-e’tibori markazdan o‘rin 
olmoqda.Kredit kartalari bilan hisob-kitob qilish an’anaviy texnologiyalrida ham 
global o‘zgarishlar ro‘y bermoqda. 
Square
kompaniyasidan kontakt kartalari o‘qish 
uchun portativ qurilma millionlab kichik biznes vakillari – masalan, taksichilar 
yoki xot-dog sotuvchilarga o‘z smartfon va planshetlarini mobil protsessing 
qurilmalariga aylantirish imkonini berdi. Bitkoynchilar odatda kredit va debet 
kartalar havfsizlik darajasi yetarli emasligidan asosli ravishda shikoyat qiladilar, 
chunki ularning tizimifoydalanuvchi shaxsi haqida axborot uzatishga bog‘liq 
bo‘ladi, biroq ta’kidlash joizki, hozirgo paytda tarmoqda bu ma’lumotlar 
havfsizligi sezilarli darajada o‘sgan.Biroq bu yerda yana bir muammo mavjud: 
yangi texnologiyalar huquqiy tizimga kiritilgani sababli, ular uning ichidagi barcha 
pul tranzaksiyalari harajatlarini o‘z zimmasiga oladi. Yangi texnologiyalar 
provayderlarikredit riskini o‘z zimmasiga olish va to‘lovlarni qayta ishlash uchun 
banklar va an’anaviy tizimning boshqa o‘yinchilariga komission to‘lovlar 
to‘lashdan bo‘yin tovlash uchun ozgina ham imkoniyatga ega emas. 
Yangi hisob-kitob shakllari, texnik jihatdan ilg‘or bo‘lsada, avvalgidek 500 
yillik tarixga ega bo‘lgan markazlashgan moliyaviy menejment modeli doirasida 
qolavermoqda. Oddiy mijoz uchun bu ikkiyoqlamalik hech qanday ahamiyatga ega 

---

175 
emas, bu hattoki kelajakdagi hamkorlik iqtisodiyoti, qolgan barcha sohalarda 
insonlarning individual imkoniyatlarini takomillashtirish yo‘nalishida rivojlanishda 
davom etadigan bo‘lsada, an’anaviy pullarga uzoq umr va’da qiladi. Biroq bujon 
saqlash normarkazlashuv yo‘nalishidagi boshqa o‘zgarishlar bilan bog‘liq emas. 
Bu trendlarning barchasi bugun bo‘lmasa ham, taxminan 10 yildan keyin
kriptovalyutalar asri kirib kelishi muqarrar ekanligini ko‘rsatadi degan fikrdan 
uzoqlashish qiyin.Bu asr kelgach, kredit manbasi sifatida banklarning ahvoli nima 
kechadi deb o‘ylashga majbur qiladi. Ularning bu roliga har qanday tahdid 
innovatsion texnologiyalar vakillari bilan bozor ulushi uchun kurashda 
muzokaralar predmetiga aylanadi. Ularning ma’lum qilishicha, an’anaviy qog‘oz 
shaklidagi pullar o‘rniga keladigan kriptovalyuta tizimi banklarning kredit berish 
qobiliyatiga putur yetkazishi va shu tariqaxususiy pullar emitentlari funksiyasini 
bajarishi mumkin bo‘ladi. Agar bunday havf yuzaga keladigan bo‘lsa, hammamiz 
kabi jon saqlashdan manfaatdor bo‘lgan milliy davlat qanday javob qaytarish 
kerakligini hal qilishi lozim. So‘nggi 500 yil ichida milliy davlat o‘zining 
moslashuv qobiliyatini isbotlab berdi, shu sababli, biz bu safar ham omon qolish 
va moslashish imkoniyatiga shubha bildirmaymiz. Hulosa tariqasida davlat 
kriptovalyutasi chiqarish moslashuv strategiyalaridan biriga aylanishi mumkin 
ekanligi haqida gaplashamiz. Milliy davlatlarning yana bir shunday strategiyasi – 
birlashish va pul muomalasi sohasida hamkorlikni mustahkamlashdir. Biz bu nima 
yakun topshi haqida tasavvurga ham ega emasmiz. Hech nima bilan tugamagasligi 
ehtimoli ham bor. Lekin bunday savollar yuz yilliklar davomida birinchi marta 
qo‘yilmoqda. Yangi texnologiyalar ishlab chiquvchilar va ularni qo‘llab-
quvvatlaydigan venchurli investorlarning vazifasi shundan iboratki, salbiy 
reaksiyani umumiy taraqqiyot siyosiy jihatdan maqbul keladigan o‘zanga yo‘nalish 
zarur, deydi