Gulyamov saidahror saidahmedovich raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari

navbatda yaratiladigan narsadir. Davlat esa valyuta aylanishini markaziy bank 
yordamida nazorat qiladi. Undan tashqari, davlat kim valyutaga egalik qilayapti, 
u qaerda turibdi va nimalarga sarf qilinishini bilishni istaydi”
. 
Xuddi shuning 
uchun ham Xitoy kriptovalyuta birjalarini yopayapti. Kriptovalyutalar qanchalik 

---

320 
ko’p bo’lsa, davlat shunchalik faolroq uni nazorat qilishni xoxlaydi. Xozircha 
kriptovalyutalar Yangilik bo’lgani uchun davlat undan foydalanishga chidab 
turibdi, ammo undan biror kimsa yoki tashkilot zarar ko’rgani aniqlansa yoki 
kimdir undan noqonuniy amallar uchun foydalansa, davlat shu zahoti uni yopib 
qo’yadi
”. Masalan, 2015 yilda Rossiya moliya vazirligi “
pul surrogati
” 
chiqarganlar va uni sotishga uringanlarni yetti yilgacha qamoq jazosi bilan 
jazolashni taklif qildi. Pul surrogati termini kriptovalyutalarga ham tegishlidir. 
Quyida mamlakatlar miqyosida bitkoin tizimini elementlari (tarmoq 
ishtirokchilari) soni keltirilgan (2017 yil sentyabr xolati) 
1. AQSH 
2567 
(27,58%) 
2. Germaniya 
1688 
(18,13%) 
3. Frantsiya 
657 (7,06%) 
4. Xitoy 
558 (5,99%) 
5. Niderlandiya 
445 (4,78%) 
6. Kanada 
378 (4,06%) 
7. Noma’lum mamlakatlarda 
332 (3,57%) 
8. Angliya 
322 (3,46%) 
9. Rossiya 
305 (3,28%) 

---

321 
10. Singapur 
210 (2,26%) 
Bular bitnodesning 14 sentyabr 2017 yilgi ma’lumotlari edi. 
 
2017 yil sentyabr oyida Rossiya moliya vaziri Anton Siluanov 
kriptovalyutalarni boshqarish bo’yicha qonum loyihasini shu yilning oxirigacha 
tayyorlashini bildirdi. Dekabr oyida Moskvada o’tkaziladigan slyotda bu masalaga 
birmuncha oydinlik kiritilishi mumkin. Ministrning aytishicha, bu xujjatni 
tayyorlashdan asosiy maqsad – mamlakatda aldanib qoladigan investorlar 
bo’lmasligiga erishishdir. Moliyaviy bozorlar bo’yicha davlat dumasi komiteti raisi 
Anatoliy Aksakov ham kriptovalyutalar bo’yicha qonun loyihasini yil oxirigacha 
qabul qilish mumkinligini bildirdi. Rossiya davlat banki kriptovalyutalarni raqamli 
mahsulot deb tan olgan xolda uni ham soliqqa tortish kerakligini bildirdi. Ammo 
kriptovalyutalar oltin zahiralari bilan ta’minlanmaganligi tufayli, ularni ko’plab 
miqyosda chiqarish valyuta bozoriga parokandalik olib kelishi mumkin. Insonlar 
pul o’rniga kriptovalyutyalarni ommaviy ishlata boshlashsa, u asta-sekin pulnini 
o’rnini egallab olishi mumkin. Rossiyadagi va dunyoning bir qancha 
mamlakatlaridagi huquq-tartibot organlari ko’pchilik kriptovalyuta birjalariga 
internet orqali kirishni yopib qo’yayaptilar – ularning fikrlaricha raqamli 
valyutalarning anonimlilik xususiyati tufayli “
kriptovalyutalar narkotik moddalar, 
qurol-yaroq, qalbaki xujjatlar savdosida va boshqa turdagi noqonuniy jinoyat 
ishlarida qo’llanilishi mumkin
”. Ya’ni, nazorat qilib bo’lmaydigan trahschegaraviy 
kriptooperatsiyalar terrorizmni moliyalashtirish uchun hizmat qiladi. Ammo, 
kriptovalyutalar to’liq anonym emasligi g’arb davlatlaridagi politsiya hizmatlari va 
maxsus hizmatlar amaliyotidan allaqachon ma’lum bo’lgan, chuni ular bitkoin-
hamyonlar egalarini mahsus dasturiy ta’minot yordamida bemalol aniqlay oladilar. 
Masalan, 2017 yil boshida Daniya politsiyasi internet orqali narkotik moddalar 
zakaz qilgan va unga bitkoinlar yordamida pul to’lagan shaxsni aniqladi. Uning 
qancha pulga narkotik moddalar zakaz qilganini aniqlagan xolda bu shaxsni sakkiz 
yilga qamoq jazosiga xukm qilindi (