Guliston davlat universiteti y. Tojiyev, M. Latipov «til tarixi»

BOG’LANGAN QO’SHMA GAP
(1) Nogoh bir oq it oralaridin chiqdi (2)va alarg’a hamla qildi (3)va alarni mendin yiroq surdi.
Bog’lanish sxemasi:

ERGASH GAPLI QO’SHMA GAP
(1)Chun etishtilar, (2)muroqabaga mashg’ul bo’ldim. (1)Chun alar tamom kettilar, (2) ul g’oyib bo’ldi.
Bog’lanish sxemasi:



(1)Va ul itlar yiroq ketmaguncha, (2)mendin ayrilmadi.
Bog’lanish sxemasi:



BOG’LOVChISIZ BOG’LANGAN QO’SHMA GAP.

(1)Bir kun biyobonda borur erdim, (2)o’nga yaqin it, qo’ychilar itidin, manga hamla kelturdilar.

Bog’lanish sxemasi:



BOG’LANGAN QO’SHMA GAPLAR
1. Ketma-ketlik: Dag’i Istahrni bino qildi, ammo ko’prak avqot anda bo’lur erdi (TMA 185).
2. Zidlov: A) Ota va abuka otin anga qo’ydilar va lekin ani shahanshoh atadila(TMA 212). B) Hushi borida yaxshi abyotlar aytib erdi, ammo junun vaqtida bu baytni ko’p o’qur erdi (MN 35).
3. Sabab-natija: Va hujjat bila aning dini botil ekani anga sobit qildi va jami’ atboin tiriklay chohlarga sarnagun ko’mdurdi (TMA 225).
4. Payt: Va gah g’urbatda alil va g’arib eliga zalil bo’ldum va gah azizlar xizmatidin o’zumni bahramand va so’zumni dilpisand toptim (MQ 5-6). Xoh bir mahalda birov uchun aytg’on, xoh birovning ruq’asig’a javob yiborg’on (HPM 82).
5.Qiyoslash: Haq molin kuydirganni devona derlar va yoruq kunda shami kofuriy yoqqanni aqldin begona derlar (MQ 111-112). Olam g’aroyibidin bahra etkurguchi va ofarinish ajoyibig’a ittilo’ berguchi (MQ 78).


ERGASH GAPLI QO’SHMA GAPLAR

1. 
   (1)Agar qabul qilsang, ul ranjim kaforatig’a sang’a berdim (2)va agar qabul qilmasang, ozod qildim (NM 130).
   

Bog’lanish sxemasi:

2. 
   Va bu toifa so’zi o’tsa erdi, ul hukm qilur erdi (NM 157).
   

Bog’lanish sxemasi:

3. 
   (1)Ko’rdumki, (2)bir za’if qari suvg’a kirdi, o’tgali (NM 173).
   

Bog’lanish sxemasi:

4. 
   (1)Borur erduk, bir qavmni ko’rdukki, (2)bozor tomida nard o’ynarlar erdi (NM 140).
   

Bog’lanish sxemasi:

5. 
   (1)Ahmad, agar sen bizga mushtoq emassen, (2)biz senga mushtoqbiz (NM 227).
   

Bog’lanish sxemasi:



Kim Navoiy kibi bu dayr aro tutsa vatan,
Hushu, zuhdu, xiradu din ila begona kerak.
(QK 355)
Chun qorin ochlig’i, ya’ni bo’shlug’i zohir bo’lsa, ani oshlig’ va hubub bila to’la qilurlar (NM 497).

6. 
   (1)Va ondin so’ngra har kishi mas’alae so’rsa erdi, (2)aning sari boqib aytur erdikim, SHayxdin so’rung (NM 172).
   

Bog’lanish sxemasi:

7. 
   Mura’ish debdurki, (1)hargiz o’zumni xavos botini bila ko’rmadim, (2)to avom zohiri bila ko’rmadim (NM 147).
   

Bog’lanish sxemasi:



YUsuf alayhi vasallomg’a yaqinloshqoch, Ya’qub alayhi vasallam mahmildin chiqib, YUsuf alayhi vasallam aning ayog’iga tushub ko’rushtilar (TAH 128).

8. 
   Va ham ul debdurkim, har kim Haq taoloning g’ayri bila orom tutqay, Haq taolo ani aftoda qilg’ay va har kim Haq taolo bila orom tutqay, Haq taolo o’zgalar bila orom tutmoq yo’lini andin bog’lag’ay va kesgay (NM 156).
   

Bog’lanish sxemasi:



Kimki oshiq bo’lsa, zoru xastahol o’lmoq kerak//Rashkdin olam eliga badxayol o’lmoq kerak (QK 354)

9. 
   Chun o’zonlarning o’zmog’i va o’zbaklarning budi-budoyi hech vazn bila rost emas erdi, anga taarruz qililmadi (ML 94).
   

Chun YUsuf a.s. burqa’ bila erdi, alar tonimas erdilar (TAH 127).
Chun mulkdin ba’zi aqolim va kishvarda sort salotini mustaqil bo’ldilar, ul munosabat bila forsigo’y shuaro zahur qildilar (ML 35).

10. 
    Debdurlarkim, anga musofire etishti, bir igna uchun ani etmish qatla bozorg’a yibordiki, mundin yaxshiroq kerak (NM 147).