Guliston davlat universiteti xidiraliev k. E. Aholi geografiyasi va demografiya asoslari

O’zbekiston aholisi tabiiy harakatining umumiy koeffisientlarini hisoblash.
Masalan, 2012 yil 1-yanvar ma’lumotlarga ko’ra, O’zbekiston aholisi yil boshida S₀=29555,4 ming kishi va yil oxirida S₁=29916,0 ming kishini, tug’ilganlar soni T=546.2 ming kishi, o’lganlar soni O’=139,0 ming kishini tashkil etgan. Shu ma’lumotlarga ko’ra, avvalo, aholining yillik o’rtacha sonini, so’ngra ba’zi koeffisientlarni hisoblab topamiz:
ming kishi
Tug’ilishning umumiy koeffisienti:

O’limning umumiy koeffisienti:

Tabiiy o’sishning umumiy koeffisienti:
2012 yildagi umumiy o’sish:
Δum= S₁- S₀= 29916,0 -29555,4=360,6 ming kishini,
Tabiiy o’sish:
Δtab=T-O’= 546,2 – 139,0=407,2 ming kishini,
Migratsion o’sish:
Δmex=Δum – Δtab=360,6-407,2=-46,6 ming kishini tashkil etgan. Shunga muvofiq ravishda aholining umumiy o’sish koeffisienti quyidagicha bo’lgan.




Natija: 2012 yilda O’zbekiston aholisining tabiiy o’sishi 407,2 ming kishini, migratsion (mexanik) o’sishi -46,6 ming kishini, umumiy o’sish 360,6 ming kishini va tug’ilishning umumiy koeffitsienti 18,3 ‰ ni, o’limning umumiy koeffitsienti 4,7 ‰ ni, tabiiy o’sishning umumiy koeffitsienti 13,6 ‰ ni va shunga muvofiq ravishda umumiy o’sish koeffitsienti 12,1 ‰ ni, migratsion (mexanik) o’sish koeffitsienti -1,5 ‰ ni tashkil etgan.
2014-yilning 1-yanvar holatiga ko‘ra, O‘zbekistonda doimiy aholi soni 30 million 488 mingdan ziyod kishini tashkil qildi va 2013-yil yanvar-dekabr oylarida 495,1 ming kishiga yoki 1,7 foizga ko‘paydi. 15,5 milliondan ortiq kishi-shahar (umumiy aholi sonining 51,0 foizi) va 15 millionga yaqin kishi-qishloq joylarida (49,0 foizi) istiqomat qiladi. 2013-yilda O‘zbekistondagi tug‘ilishlar soni-674,9 mingni, o‘lganlar soni-145 mingni, bir yoshga to‘lmagan bolalar o‘limi soni esa 6,8 mingni tashkil qildi.
2013-yilning yanvar-dekabrida FHDYo organlarida 303,7 mingta nikoh va 24,0 mingta ajralish ro‘yxatga olindi. Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, 2013-yilning yanvar-dekabr oylarida respublika bo‘yicha ko‘chib kelganlar soni 153,8 ming kishini, shu davr mobaynida ko‘chib ketganlar soni esa 188,7 ming kishini tashkil qildi.