Гулистон давлат университети

Хулоса 
................................................................................................................. 
Адабиётлар рўйхати 
......................................................................................... 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

3 
Кириш 
 
Мавзунинг долзарблиги. 
Охирги вақтда турли ташқи муҳит 
омилларнинг қишлоқ хўжалиги экинларига таъсири ошиб бормоқда. Бундай 
омиллар қаторига ҳароратнинг кескин равишда тушиб кетиши ѐки бирданига 
кўтарилиши, ѐғингарчиликнинг меъѐридан ошиб кетиши ѐки камайиб 
кетишини киритиш мумкин. Бу омиллар ўз навбатида бошқа ташқи 
омилларнинг юзага келишига сабаб бўлмоқда. Айниқса, ѐғингарчиликнинг 
меъѐридан кўп ѐғиши оқибатида республикамизнинг айрим ҳудудларида 
тупроқ шўрланишини юзага келтирмоқда. Бундай ташқи муҳит омиллари 
таъсири қишлоқ хўжалиги экинларининг етиштирилишига салбий таъсир 
кўрсатмоқда. Уларнинг ўсиб ривожланиши қийинлашмоқда. Бизга маълумки, 
ўсимликка бирор ташқи омил таъсирида унинг организмида моддалар 
алмашинуви издан чиқади ва ўсимлик ушбу омилга ўзининг чидамлилигини 
намоѐн қилади ѐки нобуд бўлади. Бу эса ўсимлик таркибида турли хил заҳарли 
моддаларнинг ҳосил бўлиши натижасида моддалар алмашинувининг 
бузилишига ҳамда уларнинг ҳосилдорлиги ва сифатининг пасайиб кетишига 
олиб келмоқда. Бундай ҳолатларни барча қишлоқ хўжалиги экинларида 
кузатиш мумкин. Қишлоқ хўжалигининг асосий экинларидан бири бўлган 
буғдой ўсимлиги ҳам шулар жумласидандир. Ҳозирги вақтда буғдойнинг жуда 
кўп навлари мавжуд бўлиб, уларнинг орасидан ташқи муҳитннинг турли 
омилалирга чидамли ва чидамсиз нав ва линияларини аниқлаш катта аҳамиятга 
эга. Лекин ҳозиргача ўсимликларнинг ташқи муҳитнинг турли омилларига 
чидамлилигини баҳолаш учун қулай ва ишончли биологик тестлар мавжуд 
эмас. Ўсимликда кечаѐтган физиологик ва биокимѐвий жараѐнларни ўрганиш 
орқали турли омилларга мослашиш механизмини очиб бериш долзарб 
масалалардан биридир. Бу муаммоларни ечиш учун ўсимлик ҳаѐтида муҳим 
аҳамиятга эга айрим бирикмаларнинг алмашинувини ўрганиш зарур. Бундай 
моддалар қаторига ўсимликларда иккиламчи метаболитлар сифатида ҳосил 

---

4 
бўлувчи фенол бирикмалари ҳам кириб, улар ўсимликларнинг ўсиши ва 
ривожланишида муҳим аҳамиятга эга.