Гулистон давлат университети

5.3. Социал табақалашув жараёни. 
 
Иқтисодий ривожнинг замонавий, энг ил\ор турига Ўтишга 
интилаётган щар бир мамлакат щам техника, щам бизнес сощаларида юксак 
профессионал тайёргаликка эга ижтимоий қатламга таяниши шарт. Мазкур 
ижтимоий қатлам вакиллари Ўз профессионал - малака тайёргарлик 
савияларига мутаносиб ижтимоий Ўрин эгаллашга интилишлари шарт.
Тарихан шундай шакилландики, илмий билимлар ва ишбилармонлик 
Ўзлашмалари асосан \арбий давлатлар ва Японияда мужассамлашди. Уларда 
банд ащоли таркибидаги олий категорияли профессионал ижтимоий қатлам 
вакилларининг щажми Ўрта ва паст категория вакилларининг улушидан 
сезиларли даражада юқоридир. Жараён бу йЎналишда янада ривожланиб, 
мазкур давлатларнинг энг бой ва замонавий ишлаб чиқариш щамда илмий-
техник тарққиётнинг олд қаторидаги халқаро иқтисодий Ўрнини сақлаб 
туришга замин яратмоқда. 

---

48 
Асосан халқ истеъмоли моллари ишлаб чиқаришда ихтисослашган ва 
иқтисодий хом ашё етказиб беришга қаратилагн мамлакатларда эса 
ижтимоий қатламлашув таркиби, асосан, профессионал ижтимоий 
қатламларнинг Ўрта ва паст категория вакилларидан иборатдир. Бунинг 
сабаби - мазкур давлатлар Ўз тарққий этган технологиясини яратишга 
кЎмакдош фирмалар ёки щукумат даражасида илмий тадқиқотлар Ўтказишга 
кЎмакдош иқтисодий ра\батларни таъминлаш учун манбаларга эга эмас. 
Мазкур Ўрнашиб қолган тартибни бузиш ва риваожланаётган 
давлатларда жамият ижтимоий таркибини ижобий Ўзгартириш нафақат 
юқори ва Ўрта категорияли ижтимоий қатламларни шакиллашга шарт-
шароит яратишга қаратилган давлат сиёсати щисобига эришиш мумкин. 
Ривожланаётган давлатлар мещнат фаолиятининг мураккаб, илмий, ижодий 
турларини ривожлантириш учун кучли щомийлик сиёсатини Ўтказишлари 
керак. Фақат шундай ёндашув натижасидагина жамият ижтимоий 
таркибининг прогрессив Ўзгаришига эришиш ва ишлаб чиқариш 
имкониятлари ва мщаллий илмталаб мащсулотларни ишлаб чиқариш ва 
экспот қилишда /арб давлатлари билан тенглик таъминланиши мумкин. 
Дунёнинг кЎплаб ривожланаётган мамлакатларидан фарқли Ўлароқ 
Ўзбекитонда бундай ижтиомий қатлам мавжуд. У, илгари йирик илмий 
муассасалар ва бошқарув органларида ишлаган щамда Ўша даврнинг 
ижтимоий по\аналарида етарли даражада юқори Ўрин эгаллаган юксак 
малакали мутахассислардан таркиб тапган. 
Щозирги пайитда мазкур ижтимоий қатлам вакилларининг сезиларли 
қисми кичик ва Ўрта бизнес билан шу\улланади, технологик замини 
уларнинг профессионал малакасига мутаносиб бЎлмаган кичик корхоналар 
ва кооператалардан фаолият юритади. 
Мазкур ижтимоий қатлим, иқтисодда уларнинг ижтимоий мақомини 
қайта тиклашга қодир янги соща юзага чиқиши билан Ўзи жамулжам этган 
профессионал - малака салощиятини максимал даражада ишлатишга тайёр 
турибди.
Ижтимоий табақалашув турлари. Жамиятнинг иқтисодий тузилиши ва 
ижтимоий таркиби Ўзаро яқиндан бо\лиқдир. Иқтисодий муносабатларнинг 
Ўзгариши ижтимоий тартиб Ўзгаришсиз содир бЎла олмайди. Иқтисодий 
муносабатларнинг айри равишда Ўзгартиришга уринишлар ащоли 
қаршилигига бЎлмаса щам, сустлигига дуч келиши мумкин. Жамиятнинг 
ижтимоий қатламлашуви икки шакилда наьоён бЎлади: 1. Инсонларнинг 
профиссионал-таълим савиясига асосланган профиссионал малакали: щамда 
2. Даромад даражасига қараб тақсимланишига асосланган иқтисодий шакил. 
Профиссионал- малакали ижтимоий табақалашув ишчи бажараётган 
шу фаолиятнинг мураккаблиги, ақлий салощияти, жамият учун мущумлиги 
ва ащамиятини эътиборга олишга асосланади. 
Иқтисодий-ижтимоий табақалашуви инсон мулк мақомини бащолашга 
щамда жамият ва маънавий қулайликларга эришувда унинг реал 
имкониятларини эътиборга олишга асосланади. 

---

49 
Щар бир мамлакатда шакиллангантабақалар ва қатламлар тамомила 
турлича бЎлиши мумкин. Уларнинг сони табиий манбалар ва Ўлканинг 
иқтисодий тарихи, мещнат тақсимоти ва иқтисослашуви жараёнида 
эришилган даража, давлат сектори бажарувчи вазифаларнинг нисбий миқёси 
ва рЎйхати, мулкчилик, шу жумладан Ўтмишдан мерос мулкчилик 
характерига щам бо\лиқ бЎлади. 
Профиссионал таълим ва иқтисодий табақалашув щар доим щам мос 
келавермайди. Профиссионал малакали ва иқтисодий-ижтимоий табақалашув 
орсида моаликка эришиш мамлакат ащолисининг мещнат фаолиятини 
юксалтиришда щал этувчи омиллар.