44
5.1. Миллатлар ва этник гурущларнинг социал-этник таркиби.
5.2. Мустақиллик шароитида Ўзбекистонда социал-этник
муносабатлар.
5.3.Социал табақалашув жараёни.
5.1. Миллатлар ва этник гурущларнинг социал-этник таркиби
Жамиятнинг
ижтимоий-этник
таркибини
тадқиқ
қилиш
социологиянинг махсус сощаси бЎлиб, этносоциология деб аталади.
Социологиянинг бу сощаси жамиятнинг ижтимоий
таркибий тузилишидаги
этник миллатлар, халқлар, элатлар, гурущларнинг ижтимоий ривожланиш
масалаларини Ўрганади. Уларнинг ижтимоий-иқтисодий, ижтимоий-сиёсий,
маънавий-мафкуравий, маданий, таълимий, диний ва бошқа Ўзига хос
қадриятларни тадқиқ қилади.
Этнос тушунчаси (қадимги юнонча сЎз бЎлиб “халқ” маъносини
англатади) – муайян
худудда тарихан таркиб топган, бошқалардан
фарқланувчи Ўз маданиятига, рущий уй\унликка ва бошқа умумий
хусусиятга эга бЎлган кишиларнинг нисбатан барқарор борлигини
англатади. Демак, этносоциологиянинг тадқиқот объекти – энг аввало
халқлар, миллатлар, этник гурущларнинг ижтимоий таркибини, бошқа этник
бирликларидан фарқ қилувчи Ўзига хос маданияти, турмуши, урф-одатлари,
тили ва бошқа шу каби Ўзига хос хусусиятларини Ўрганади. Миллат,
миллатлараро муносабатлар масаласи социологиядан бошқа
ижтиомий-
гуманитар фанлар, иқтисодиёт назарияси, сиёсатшунослик, ащлоқ ва
нафосатшунослик, тарих, этнография кабиларни щам Ўрганиш объекти
щисобланади.
Этносоциологияда эса миллат ва миллий муносабатлар, уларнинг
иқтисодий, сиёсий, маданий ва маъанвий-мафкуравий
муносабатлардаги
Ўзаро узвий алоқадорлиги назарда тутилган щолда, конкрет этник мущит
доирасида, ижтиомий жамоалардаги, оиладаги,
худудий тартибдаги
муносабатларни этник хусусиятлари доирасида олиб қараб Ўрганилади.
Шунингдек миллатлараро муносабатларнинг жамият ижтимоий щаётига
таъсири ва уларнинг ижтимоий оқибатлари тадқиқ қилинади. Шу жищатдан
этносоциологиянинг жамиятни Ўрганишдаги ащамияти каттадир.
Собиқ Совет тузуми даврида этносоциология тЎлақонли Ўз ривожини
топмади. Турли миллатлар, элатлар, халқлар ва этник гурущларнинг
ижтимоий тараққиётига бир томонлама ёндашилди.
Келажакда улар Ўзаро қЎшилиб ящлит бир Совет халқи этник
бирлиги вужудга келади, - деган хаёлий, сохта ва нотЎ\ри мафкуравий сиёсат
юргизилиши оқибатида щар бир этник бирликнинг Ўзига хос бой, гЎзал ва
такрорланмас қадриятлари ривожига сиёсий тазиқ билан йЎл қЎйилмади.
Бундай сиёсий зЎравонлик оқибатида этносоциология социологик назария
сифатида етарлича қадрланмади.
Совет даврида муайян иқтисодий-сиёсий ва
мафкуравий режим
асосида ушлаб турилган, бошқарилган миллий муносабатлар хозирда
45
қайтадан, янги ижтимоий муносабатлар асосида тикланмоқда. Шу жищатдан
Ўзбекистоннинг кЎп миллатли давлат эканлигини эътиборда тутган щолда
унинг худудида истиқомат қилаётган миллат ва халқларнинг ижтимоий
турмуши, Ўзаро алоқаси ва шу каби муносабатларни социологик тадқиқ
қилиш мущим ащамиятга эга. Зеро, “Республика миллий таркибининг Ўзига
хослиги – унинг фарқлантирувчи хусусиятидир.
Этник таркибда туб ащоли
устун мавқени эгаллайди. Республикада яшаб турган ащолининг 70 фоизидан
кЎпро\ини Ўзбеклар ташкил қилади. Айни вақтда Ўзбекистон худудида Ўз
маданияти ва анъаналарига эга бЎлган юздан зиёд миллат вакиллари
яшайди”. Яқин Ўтмишимизда содир бЎлган Фар\она, Андижон, Ўтган
воқеалари қайта такрорланмаслиги учун, Ўзбекистонда бундан кейин щам
миллатлараро щамдЎстликни ривожлантириш, Ўзаро ащил бир оила бЎлиб
яшаш талаб этилади. Президентимиз И.А.Каримов
бошчилигидаги
Ўзбекистон щукуматининг асосий мақсади щам Марказий Осиё худудида
щар қандай миллий низоларнинг олдини олиш ва миллатлараро
муносабатларни янада ривожлантиришдан иборат.
Айниқса хозирда, ижтимоий-этник муносабатлар социология тахлилга
мухтождир. Таркиб топаётган ижтиомий-иқтисодий муносабатлар асосида
этник гурущлар Ўртасидаги муносабатлар щам қайтадан таркиб топмоқда.
Шундан келиб чиқиб, кЎрсатиб Ўтиш жоизки этносоциологияда ички ва
ташқи тадқиқот йЎналиши мавжуд.
Do'stlaringiz bilan baham: