Гулистон давлат университети

ВА РЎЁБГА ЧИҚАРИШ БОСҚИЧЛАРИ 
“Щар ким билим олиш хуқуқига эга”. Ўзбекистон Республикаси 
Конституцияси 41-модда. 
Ўзбекистон Республикаси инсон хуқуқлари ва эркинликларига риоя 
этилишини, жамиятнинг маънавий янгиланишини, ижтимоий йЎналтирилган 
бозор 
иқтисодиётининг 
шаклланитиришни 
жащон 
хамжамиятига 
қЎшилишини таъминлайдиган демократик хуқуқий давлат ва очиқ 
(демократик) фуқаролик жамияти кЎрмоқда. 
Инсон, унинг щар томонлама камол топиши ва фаровонлиги, шахс 
манфаатларини рЎёбга чиқаришнинг шароитларини ва таъсирчан 
механизмларини яратиш, эскирган тафаккур ва ижтимоий хулқ-атворнинг 
андозаларини 
Ўзгартириш 
республикада 
амалга 
оширилаётган 
ислощотларнинг асосий мақсади ва харакатлантирувчи кучидир. Халқнинг 
бой интеллектуал мероси ва умумбашарий қадриятлар асосида, замонавий 
маданият, иқтисодиёт, фан, техника ва технологияларнинг ютуқлари асосида 
кадрлар тайёрлашнинг мукаммал тизимини шакллантириш Ўзбекистон 
тараққиётининг мущим шартидир. 
Кадрлар тайёрлаш миллий дастури “Таълим тЎ\риси”даги Ўзбекистон 
Республикаси қонунининг қоидаларига мувофиқ щолда тайёрланган бЎлиб, 
миллий тажрибанинг тахлили ва таълим тизимида жащон миқёсидаги 
ютуқлар асосида тайёрланган щолда юксак умумий ва касб-хунар 
маданиятига, ижодий ва ижтимоий фаолликка, ижтимоий сиёсий щаётга 
мустақил равишда мЎлжални тЎ\ри ола билиш мащоратига эга бЎлган, 
истиқбол вазифаларини илгари суриш ва хал этишга қодир кадрларнинг янги 
авлодини шакллантиришга йЎналтирилгандир. 
Дастур кадрлар тайёрлаш миллий моделини рЎёбга чиқаришни щар 
томонлама камол топган, жамиятда турмушга мослашган, таълим ва касб-
хунар дастурини онгли равишда танлаш ва кейинчалик пухта Ўзлаштириш 
учун ижтимоий-сиёсий, хуқуқий, психологик-педагогик ва бошқа тарздаги 
шароитларни яратишни, жамият, давлат ва оила олдида Ўз жавобгарлигини 
хис этадиган фуқароларни тарбиялашни назарда тутади. 
Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигига эришиб, иқтисодий ва 
ижтимоий ривожланишнинг Ўзига хос йЎлини танлаш кадрлар тайёрлаш 
тузилмаси ва мазмунини қайта ташкил этишни зарур қилиб қЎйди ва қатор 

---

39 
чора-тадбирлар кЎришни: “Таълим тЎ\риси”даги Қонунни жорий этишни 
(1992-й); янги Ўқув режалари, дастурлари, дарсликларини жорий этишни, 
замонавий дидактик таълимотни ишлаб чиқаришни; Ўқув юртларини 
аттестациядан Ўтказишни ва аккредитациялашни; янги типдаги таълим 
муассасаларини ташкил этишни тақозо этади. 
Мактабгача таълим сощасида уйларда ташкил этиладиган болалар бо\чалари 
хамда “Болалар бо\часи-мактаб” мажмуи тармо\и ривожланиб бормоқда. 
Болаларга чет тиллари, хореография, тасвирий ва мусиқа санъати, компьютер 
саводхонлиги асосларини Ўргатувчи 800дан ортиқ гурущ ташкил этилган. 
Янги типдаги мактаблар ва умумтаълим Ўқув юртлари тармо\и ривожланиб 
бормоқда. Щозирги кунда 238 лицей ва 136 гимназия ишлаб турибди. 
“Со\лом авлод учун”, “Маънавият ва маърифат”, “Иқтисодий таълим”, 
“Қишлоқ мактаби”, “Ривожланишда нуқсони бЎлган болаларни тиклаш” ва 
бошқа тармоқ дастурлари рЎёбга чиқарилмоқда. Республика умумтаълим 
мактабларида 435 мингдан ортиқ Ўқитувчи ишламоқда, уларнинг 73% олий 
маълумотлидир. Мещнат бозорини, энг аввало қишлоқ жойларда мещнат 
бозорини шакллантиришнинг худудий хусусиятларини щисобга олган щолда 
хунар-техника таълимини қайта ташкил этишга киришилди. Щозирги кунда 
бу тизимда жами 221 минг кишини таълим билан қамраб олган 442 Ўқув
юрти, шу жумладан, 209 касб-хунар мактаби, 180 касб-хунар лицейи ва 53 
бизнес мактаб ишлаб турибди. Бугунги кунда бошлан\ич касб-хунар таълими 
Ўқув юртларида қарийиб 20 минг Ўқитувчи ва малакали мутахассислар 
ишламоқда. 
Ўзбекистон олий мактаби тизими 58 олий Ўқув юртини, шу жумладан 16 
университет ва 42 институтни Ўз ичига олади, уларда 164 минг талаба 
таълим олмоқда; 16 университетнинг 12 таси Ўзбекистон мустақиликка 
эришгандан сЎнг университет мақомига эга бЎлди.
Кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан ислощ қилишини мущим омиллари 
қуйидагилардан иборат: 
 республиканинг демократик хуқуқий давлат ва адолатли фуқаролик 
жамияти қуриш йЎлидан изчил илгарилаб бораётганлиги; 
 мамлакат иқтисодиётида туб Ўзгаришларнинг амалга оширилиши, 
республика иқтисодиёти асосан хом ашё йЎналишдан рақобатбардош 
пировард махсулот ишлаб чиқариш йЎлига изчил Ўтаётганлиги, мамлакат 
экспорт салощиятининг кенгаяётганлиги; 
 давлат ижтимоий сиёсатида шахс манфаати ва таълим устиворлиги 
қарор топганлиги; 
 миллий Ўзликни англашнинг Ўсиб бориши, ватанпарварлик, Ўз ватани 
учун ифтихор туй\усининг шаклланаётганлиги, бой миллий маданий-тарихий 
анъаналарга ва халқимизнинг интеллектуал меросига хурмат; 
 Ўзбекистоннинг жащон хамжамиятига интеграцияси, республиканинг 
жащондаги мавқеи ва обру-эътиборининг мустахкамланиб бораётганлиги 
Мазкур дастурни мақсади- таълим сощасини тубдан ислощ қилиш, уни 
Ўтмишдан қолган мафкуравий курашлар ва сарқитлардан тЎла халос этиш, 
ривожланган демократик давлатлар даражасида юксак маънавий ва ащлоқий 

---

40 
талабларга жавоб берувчи юқори малакали кадрлар тайёрлаш миллий 
тизимини яратишдир. 
Ушбу мақсадни рЎёбга чиқариш қуйидаги вазифалар щал этилишини 
назарда тутади; 
 “Таълим тЎ\рисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқ 
таълим тизимини ислощ қилиш, давлат ва нодавлат таълим муассасалари 
хамда таълим ва кадрлар тайёрлаш сощасида рақобат мущитини 
шакллантириш негизида таълим тизимини ягона Ўқув-миллий ишлаб 
чиқариш мажмуи сифатида изчил ривожлантиришни таъминлаш; 
 таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимини жамиятда амалга оширилаётган 
янгиланиш, ривожланган демократик хуқуқий давлат қуриши жараёнларига 
мослаш; 
 кадрлар 
тайёрлаш 
тизими 
муассасаларини 
юқори 
малакали
мутахассислар билан таъминлаш, педагогик фаолиятнинг нуфузи ва 
ижтимоий мақомини кЎтариш; 
 таълим олувчиларни маънавий-ащлоқий тарбиялашнинг ва маърифий 
ишларнинг самаоали шакллари хамда услубларини ишлаб чиқиш ва жорий 
этиш; 
 таълим ва кадрлар тайёрлаш, таълим муассасаларини аттестациядан 
Ўтказиш аккредитация қилиш сифатида бащо беришнинг холис тизимини 
жорий қилиш; 
 янги ижтимоий- иқтисодий шароитларда таълимнинг талаб қилинадиган 
даражаси ва сифатини, кадрлар тайёрлаш тизимининг амалда фаолият 
кЎрсатиши ва барқарор ривожланишнинг кафолатларини, устиворлигини 
таъминловчи норматив, моддий техника ва ахборот базасини яратиш; 
 узлуксиз таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимига бюджетдан ташқари 
мабла\лар, шу жумладан чет эл инвестициялари жалб этиш; 
 кадрлар тайёрлаш сощасида Ўзаро манфаатли халқаро щамкорликни 
ривожлантириш. 
Миллий дастурнинг мақсад ва вазифалари боскичма босқич рЎёбга 
чиқарилади. Узлуксиз таълимни ташкил этиш ва ривожланитириш 
принциплари қуйидагилардан иборат; 
1. Таълимнинг устиворлиги- унинг ривожланишининг биринчи даражали 
ащамиятга эга эканлиги, билим, таълим ва юксак интеллектни нуфузи; 
2. Таълимнинг демократлашуви- таълим ва тарбия услубларини танлашда 
Ўқув юртлари мустақиллигини кенгайиши, талимни бошқаришнинг 
давлат-жамият тизимига Ўтилиши. 
3. Таълимнинг инсонпарварлашуви- инсон қобилиятларининг очилиши ва 
унинг таълимга нисбатан бЎлган турли туман эщтиёжларнинг 
қондирилиши, миллий ва умумбашарий қадриятлар устиворлигининг 
таъминланиши, инсон, жамият ва атроф-мущит Ўзаро муносабатларининг 
уй\унлашуви; 
4. Таълимнинг ижтимоийлашуви- таълим олувчиларда эстетик бой 
дунёқарашни хосил қилиш, уларда юксак маънавият, маданият ва ижодий 
фикрлашни шакллантириш; 

---

41 
5. Таълимнинг миллий йЎналтирилганлиги - таълимнинг миллий тарих, халқ 
анъаналари ва урф-одатлари билан узвий уй\унлиги, Ўзбекистон 
халқларининг маданиятини сақлаб қолиш ва бойитиш, таълимни миллий 
тараққиётнинг Ўта мущим омили сифатида эътироф этиш, бошқа 
халқларнинг тарихи ва маданиятини хурматлаш; 
6. Таълим ва тарбиянинг узвий бо\лиқлиги, бу жараённинг щар томонлама 
камол топган инсонни шакллантиришга йЎналтирилганлиги; 
7. Иқтидорли ёшларни аниқлаш, уларга таълимнинг энг юқори даражасида, 
изчил равишда фундаментал ва махсус билим олишлари учун шарт-
шароитлар яратиш. 
Узлуксиз таълим тизимининг фаолият олиб бориши давлат таълим 
стандартлари асосида, турли даражалардаги таълим дастурларининг 
изчиллиги асосида таъминланади ва қуйидаги таълим турларини Ўз ичига 
олади: 
 мактабгача таълим; 
 умумий Ўрта таълим; 
 Ўрта махсус, касб-хунар таълими; 
 олий таълим; 
 олий Ўқув юртидан кейинги таълим; 
 кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш; 
 мактабдан ташқари таълим.