|
Rivojlanish – bu shaxsning jismoniy va ma’naviy kamolga etishida ketma-ket harakati, quyidan yuqoriga, oddiydan murakkabga o’tib borishidir.
2-savol bayoni
Pedagogika insonlar tomonidan yaratilgan eng qadimgi fanlardan biri sanaladi. Odamlar o’zlarining dastlabki ongli xarakatlarini axloqiy fazilatlarini o’zlarining nasl-nasabidan bo’lgan yoshlarga o’rgatganlar. Shuning uchun ham olimlar pedagogik ta’limotlarning dastlabki ko’rinishlari ibtidoiy jamiyatda paydo bo’lganligini asoslashadilar. Oilaning kelib chiqishi pedagogik qarashlarning rivojiga katta hissa bo’lib qo’shildi. Hatto buyuk allomalar Suqrot (469-399y eraga qadar) Aflotun (427-347y). Arastu (384-322y) va boshqalar dunyo ilmiga ulkan hissa qo’shganlari holda qullarni odam o’rnida ko’rmaganlar. Qullar kundalik turmush tarzida jismoniy mehnatgagina o’rganganlar. Pedagogika fanining taraqqiyoti Sharq uyg’onish davri allomalarining qo’shgan hissalari barakali bo’lgan. Ayniqsa Muso Al-Xorazmiy, Axmad Al-Farg’oniy, Axmad-Yugnakiy, Imom Al-Buxoriy, Iso At-Termiziy, Abu Nasr Forobiy, Yusuf Xos Xojib, Burxoniddin Al-Marg’iloniy, Axmad Yassaviy va boshqalar o’zlarining buyuk ilmiy kashfiyotlari bilan birga pedagogikaning turli muammolarini ishlab chiqdilar. X1U-XU1 asrlarda Markaziy Osiyo xududida kuchli rivojlangan davlat tarkib topdi. Bu davlatning asoschisi ulug’ sohibqiron Amir Temur edi. U ilm-fanning taraqqiyotiga madaniyat va maorif ravnaqiga alohida e’tibor berdi. Yoshlar tarbiyasi keng ko’lamda olib borildi.Shu davrda o’zlarining pedagogik qarashlari bilan mashhur bo’lgan olimlar faoliyat yuritdilar. Ular qatorida Muhammad Tarag’ay, Ulug’bek, Abdurazzoq Samarqandiy, Alisher Navoiy, Jaloliddin Davoniy, Xusayn Voiz Koshifiy, Zaxiriddin Muhammad Bobur va boshqalar edi. Pedagogika nazariyasi va amaliyoti XIX-XX asrlarda o’zining eng yuqori taraqqiyot darajasiga erishdi. Jadidchilik xarakati ta’lim-tarbiyaning yangi shakl mazmun va usullarini ilgari surdi. Ismoilbek Gaspirali ta’limoti tarafdorlari sifatida Maxmudxo’ja Bexbudiy, Munavvarqori Abdurashidxon, o’g’li Isxoqxon Ibrat, Abdulqodir Shakuriy, X.X. Niyoziy, Abdurauf Fitrat, Abdulla Avloniy va ko’plab o’zbek ziyolilari maktab maorif masallarini ilmiy asoslashga xarakat qildilar. Sho’rolar tizimi sharoitida pedagogika fani o’ziga xos rivojlandi. Ammo bunda rus milliy ustunligi barcha xalqlarning ilg’or g’oyalarini ruslashtirdi. Shunday bo’lsada bu davrdagi fan taraqqiyotini inkor etib bo’lmaydi. Jahon pedagogikasi ilg’or g’oyalar bilan boyib boradi. Evropada XV-XVI asrlarda ko’p pedagogik ta’limotlar ishlab chiqildi. Yan Amon Kamenskiy, J.Lokk, J.J.Russo, I.G. Pestolotstsi, R. Ouen, A. Disterveg, I.Gerbard va boshqalar o’z ta’limotlarini yaratdilar. Rossiyada pedagogika fanini rivojlantirishga M.Lomonosov, V.Belinskiy, A.Gertsen, N.Chernishevskiy, K.Ushinskiy, N. Pirogov, P.Lesgraft va boshqalar hissa qo’shganlar. Sho’rolar tuzumi sharoitida A. Makarenko, S.Shatskiy, P.Blonskiy, N.Krupskaya, V. Suxomlinskiy, M. Danilov, I.Ogorodnikov, N.Boldrev, M.Skatkin, Yubabanskiy, I.Lerner, V.Kraevskiy va ko’plab boshqa olimlar pedagogika sohasida ilmiy va amaliy faoliyat yuritdilar. Ta’lim uchun bo’lgan barcha harakatlarimizda – etarli izlanish va o’qish bilan ta’minlashda – biz hech qachon ta’limning ayni yuragini esdan chiqarmasligimiz lozim: Yahshi o’qitishning o’zini yahshi o’qituvchilar shunchaki tug’ilmaydilar, ular eng baland ilhomning natijasidir. 1
O’zbek olimlaridan S.Rajabov, E.Qodirov, J.Umurboev, A.Boboxanov, I.Xusanxo’jaev, Z.Mirtursunov, M.Ochilov, K.Hoshimov, O.To’raeva, N.Shodiev, E.Choriev va boshqalar pedagogikaning dolzarb muammolarini ishlab chiqishdi va hayotga tadbiq etishda faollik ko’rsatdilar.
3 – savol bayoni.
Pedagogika fani falsafa, tarix, iqtisod, psixologiya, sotsiologiya, etika va estetika kabi fanlar bilan doim aloqadordir. O’qituvchi – tarbiyachi bu fanlarni bilmay turib ish ko’rishi mumkin emas. Falsafa pedagogikaning metodologik asosini tashkil etadi. Etika, estetika fanlari esa pedagogikaning tarbiya nazariyasi bo’limi bo’yicha ma’lumot beradi.
Tarix, psixologiya, sotsiologiya kabi fanlarni ham o’qituvchi bilmasligi mumkin emas. Pedagogika fani bolalar anatomiyasi, fiziologiyasi, maktab gigiyenasi va pediatriya kabi fanlar bilan ham mustahkam aloqada chambarchas bog’liq.
Pedagogika fani obyekti asta sekin kengayib bormoqda, natijada uning tarmoqlari bir necha guruhlarga ajratilmoqda. Ular pedagogika fanlari tizimi deb ataladi.
Hozirgi vaqtda pedagogika bir nechta tarmoqlarga bo’lingan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
