Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

Ayrim psixologik manbalarda ehtiyojlarning turlari ko‘proq ko‘rsatilgan:
➢
fiziologik (ovqatlanish, uxlash, nafas olish va shunga o‘xshash);
➢
naslni davom ettirish (tug‘ilish, tarbiya, himoya);
➢
yashash uchun turli vositalarga ega bo‘lish (turar-joy, ozuqa, kiyim-
kechak);
➢
ma’naviy ehtiyojlar;
➢
muloqot;
31
Psixologiya. Uchebnik. / Pod. red. A.A. Krilov. – M.: “PROSPEKT”, 1998. C. 488.
3
2
-
 
rasm
 
 
 


 
Amerikalik psixolog Abraxam Maslouning ehtiyojlar piramidasi
 

---

72
➢
o‘zini o‘zi namoyon etish (e’tiqod, san’atga oshnolik, ilm olish kabi);
➢
 
o‘zini o‘zi ko‘rsatish (hurmatga, e’tirofga, xokimiyatga ega bo‘lish kabi).
Bevosita ishlab chiqarish sharoitlarini nazarda tutadigan bo‘lsak, har qanday 
mutaxassis yoki menejer xodimlarni ishga, mehnatga chorlash, ulardagi 
barcha imkoniyatlarni ishga solinishiga erishish uchun ularni faoliyatga 
chorlash yoki motivatsiya qilish borasida ishlar olib borishi shakllangan ichki 
psixologik turtkidir. Amaliyotda mehnatdan manfaatdorlik, undan qoniqish 
hissining mavjudligi, ishga nisbatan ehtiyoj kabilar ijro faoliyatining asosiy 
motivatorlari 
hisoblanadi. 
Ishlab 
chiqarish 
sharoitlarida 
ishchi 
va 
xodimlarning mehnatga undash va ulardagi manfaatdorlikni oshirishning 
tashqi omillaridan (moddiy va ma’naviy) keng foydalaniladi. Ma’lumki, ishga 
nisbatan moddiy rag‘batlantirish xodimlarga moliyaviy, pullik imtiyozlar 
berish orqali amalga oshirilsa, nomoddiy rag‘batlar – bu ishchi va 
xodimlarning ijtimoiy ehtiyojlarini qondirish, yaratilgan sharoitlar, xodim 
hurmatini o‘rniga qo‘yish, o‘zini o‘zi hurmat qilishiga turtki bo‘luvchi turli 
choralar tizimidan iboratdir.
Ma’ruzachilar odatda talabalarning ilm olishga nisbatan motivatsiaysi pastligi 
borasida shikoyat qilib, bu masalani yaxshilash boʻyicha nima qilish 
mumkinligiga bosh qotirishadi. Koʻpgina ma’ruzachilarning qarashlariga binoan 
talabalarda maqsadsiz motivatsiya, ya’ni sababsiz motivatsiya shakllanib qolgan. 
Shunigndek, ma’ruzachilarning aksariyat qismi talabalarda ichki motivatsiyani 
shakllantirish kerakligi borasida da’vo qiladilar.
32
 
Inson tabiatan ijtimoiy mavjudot bo‘lgani sababli, u o‘z xatti-harakatlarida yaxlit 
jamiyat, mehnat jamoasi, o‘zi hurmat qiladigan, unga referent bo‘lgan guruhning 
normalari, qadriyatlari va fikrlarini qabul qiladi va unga moslashadi.
Referent guruhning shaxsga ta’siri shunda ifodalanadiki, u bevosita u yoki bu 
ishni bajarishi uchun motivirovka rolini o‘ynaydi. SHu o‘rinda ta’kidlash 
o‘rinliki, shaxs uchun