Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

2.
 
Kasbiy saralash va 
profesional tanlovning kasbiy 
psixologiya fanidagi orni
.
 

---

David G. Mayers Psycholo
126
jipslashtiriladi. Bu nomutanosiblik qo‘shimcha mulohaza yuritilishini 
ta’minlaydi.
61
1920 yillarning ikkinchi yarmida rus psixotexniklari tez suratlarda 
kasbiy faoliyatnin tamoyilva usullarini ishlab chiqdilar. Shu tadqiqotlarni 
umumlashtirishi 
natijasida 
psixotexnikada 
maxsus 
yondoshuv 
professiografiyani shakllanishigaolibkeldi.Buyondashuvningmohiyati 
- 
kasblartasviri,umuman olganda professiografiyani o‘rganish, kasbning 
psixologik tavsifi va loyihalashtirishini o‘z ichiga oladi.
62
Professiografiya
deganda 
kasblar 
va 
ularning 
bir-biridan 
farqlanuvchi ixtisoslar tomonidan inson oldiga qo‘yiladigan talablarni 
bayon qilish majmuasi tushuniladi. Kasb-hunar oldiga qo‘yiladigan 
talablarni asoslash va ularni bayon qilish o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lib, 
u o‘zida umumiy hamda xususiy jabhalarni aks ettiradi. Bizning 
ta’rifimizcha, professiogramma - u yoki bu kasbga qo‘yiladigan talablardan 
kelib chiquvchi shaxsga xos bilim, malaka va ko‘nikmalarning 
uyg‘unlashgan yig‘indisidir. Boshqacha qilib aytganda, professiogramma - 
biror kasbning ijtimoiy-iqtisodiy, ishlab chiqarish va texnik, sanitariya-
gigiena, psixologik va boshqa xususiyatlarini bayon etish usuli, kasbning 
turli ob’ektiv xarakteristikalari tasnifidir. Professiografiyada ma‘lum 
mehnat jarayonini tashkil etuvchi ob‘ektlar belgilari, mehnat sub‘ekti, 
mehnat predmeti vazifalari, vositalari va sharoitlari o‘rganiladi. 
Professiografiyaning asosiy tamoyillaridan biri - kasbiy faoliyatni 
o‘rganishda differensial yondashuv tamoyili hisoblanadi. Bu tamoyilning 
mohiyati professiografiyaning aniq amaliy masalalarini yechishga 
bo‘ysunishidir. Masalan, kasbiy konsultasiya va kasbiy tanlov uchun 
shunday kasbiy muhim belgilarni ajratish kerakki, ular sinovdagilarning 
kasbiy layoqatiga ko‘ra farqlanishi lozim. Malaka darajasini aniqlash uchun 
mehnat vazifalari, kasbiy bilim, malaka, ko‘nikma tavsifi muhim 
ahamiyatga ega. Kasbiy toliqishni o‘rganish uchun shunday belgilardan 
foydalanildiki, ular yordamida kasbiy toliqishning keltirib chiqaradigan 
omillarini aniqlaydi. Shunday qilib, profesiografiyaning differensial 
tamoyili kasbning o‘rganish usullarini uning tavsif, mazmuni, shuningdek, 
qo‘llanilish sohasi ya‘ni professiografiya o‘tkazish xususiyatlari uning 
maqsadlari bilan belgilanadi.
Maqsadlari quyidagi faoliyat sohalari bilan bog‘langan bo‘lishi mumkin:
61
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by] 
Heather Fry, Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.p. cm.
pp
: 153-b.
62
Psixologiya. Uchebnik. / Pod. red. A.A. Krilov. – M.: “PROSPEKT”, 1998. C. 471.

---

David G. Mayers Psycholo
127
51-rasm 
Professiografiya natijalari professiogrammada aks etadi, u mehnat 
sharoitlari tasviri, ishchi huquq va majburiyatlari, muhim kasbiy sifatlari 
shuningdek, sog‘lig‘iga qarshi ko‘rsatmalarni o‘z ichiga oladi.
Buyuk Britaniyada ilmiy izlanish bosqichida qilingan asosiy 
o‘zgarishlardan biri boshqaruv apparatining yangilanishidir. 1990-
yillarning oxiriga qadar, bu bosqichdagi talabalar universitetda 
ishlashgan, Tekshiruv mussasalari tashqi muhitda faoliyat yuritilgan 
ularning asosan bilim olish malakasi universitet dasturi, urf-odatlari, 
qonun-qoidalari va mahalliy amaliyoti yordamida belgilangan. Ba’zi bir 
qo‘llab quvvatlash bo‘limlari(masalan PPARC{hozirgi Fan va Texnologiya 
ta’minoti Kengashi }ESRC rahbarlik amaliyoti haqida yo‘riqnomalar chop 
etdilar, boshqa bo‘limlar singari (masalan: Milliy Bakalavrlik Kengashi, 
Marhabo Ishonch) va yuqoridagilar rahbarlik qilish jarayonida ikkala 
tomon ham rahbar ham talaba kutadigan asosiy natijalarni yoritib 
bergan,shunga qaramay, talabaning malaka sifati turlicha, har doim ham 
bir xil natijali bo‘lmagan.
63