61
9-Amaliiy mashg’ulot:
O’tgan zamon davom fe’li
ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ
mozi-ye estemrori
Ajratilgan vaqt-2 soat
Asosiy savollar:
1 .
O’tgan zamon davom fe’li
ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ
mozi-ye estemrori
2.
ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ ning bo’lishsiz shakli
3.Qo’shma va prefiksli fe’llardanﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ yasash .
Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar:
ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ mozi-ye estemrori,
ﻰﻤ
mi,
ﻪﻨ
na
Dars maqsadi:
. O’tgan zamon davom fe’li
ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ
mozi-ye estemrori
haqida ma’lumot beri
Sh
va
uning yasalishini tushintirish.
Identiv o’quv maqsadlari:
1. Fors tilidagi
ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ
haqida ma’lumot bera oladi.
2.
Fe’llarni ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ da tuslay oladi .
.
3.
ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ ning bo’lishsiz shaklini yasay oladi.
Ishni bajarish tartibi:
1-savol bo’yicha tushuncha berish
O’tgan zamon davom fe’li ish-harakatning o’tgan zamonda boshlanib,
tugallanmaganligini yoki harakatning takroriy ravishda bajarilib kelganlagini
bildiradi.
O’tgan zamon davom fe’li o’tgan zamon fe’l negizi oldiga ﻰﻤ mi-old
qo’shimchasi va ohiriga shaxs- son qo’shimchalarini qo’shish orqali yasaladi.
Masalan,
نﺗﻔﺮ raftan – bormoq fe’lining o’tgan zamon negizi ﺕﻔﺮ raft bo’lib, tuslanganda
quyidagi shakllarda bo’ladi:
ﻢﺗﻔﺮﻴﻤ نﻤ man miraftam—Men borar edim (borardim).
ﻰﺗﻔﺮﻴﻤ ﻮﺗ to’ mirafti – Sen borar eding (borarding).
ﺕﻔﺮﻴﻤ ﻮﺍ u miraft -- U borar edi (borardi).
ﻢﺗﻔﺮﻴﻤ نﻤ mo miraftim – Biz borar Edik (borardik ).
ﺩﻴﺗﻔﺮﻴﻤ ﺎﻤﺷ sho’mo miraftid – Siz borar edingiz (borardingiz).
62
ﺩﻨﺗﻔﺮﻴﻤ ﺎﻫﻨﺁ onho miraftand – Ular borar edilar (borardilar).
O’tgan zaman davom fe’lida Urg’u ikkita bo’lib, asosi kuchli Urg’u mi- old
qo’shimchasi va ikkinchi kuchsizroq Urg’u shaxs-son qo’shimchalarigi tushadi.
2-savol bo’yicha tushuncha berish
O’tgan zamon davom fe’lining bo’lishsiz shakli bo’lishli shaklidagi mi- ﻰﻤ
old qo’shimcha oldiga ﻪﻨ na – inkor yuklamasini keltirish orqali yasaladi.
ﻡﺗﻔﺮﻴﻤﻨ نﻤ
man namiraftam—Men bormas edim.
ﻰﺘ ﻔﺮﻴﻤﻨ
to’ namirafti – Sen bormas eding.
ﺖﻔﺮﻴﻤﻨ ﻮﺍ
u namiraft -- U bormas edi.
ﻢﻴﺗﻔﺮﻴﻤ ﻪﻨ ﺎﻤ
mo namiraftim – Biz bormas Edik.
ﺩﻴﺗﻔﺮﻴﻤ ﻪﻨ ﺎﻤﺷ
sho’mo namiraftid – Siz bormas edingiz.
ﺩﻨﺗﻔﺮﻴﻤ ﻪﻨ ﻫﻨﺁ
ﺎ
onho namiraftand – Ular bormas edilar.
ﻡﺗﻔﺮﻴﻤﻨ
namiraftam – bormas edim (bormasdim).
ﻡﺩﻴﺩﻴﻤﻨ
namididam – ko’rmas edik (ko’rmasdik).
ﺩﻴﺸﮐﻴﻤﻨ ﺮﺎﮔﻴﺴ
sigor namikashid –papiros chekmas edi (chekmasdi).
O’tgan zamon davom fe’lining bo’lishsiz shaklida Urg’u na- inkor
yuklamasiga o’tadi. Masalan:
ﻡﺩﻨﺍﻮﺨﻴﻤﻨ namixondam –O’qimas edim
ﺩﺮﮐﻴﻤﻨﺮﺎﮐ kor namikard – U ishlamas edi.
3-savol bo’yicha tushuncha berish
Perifiksli va qo’shma fe’llarda mi – old qo’shimcha ko’makchi fe’lga qo’shiladi.
ﻦﺗﺸﮔ ﺮﺒ bar- gashtan -- qaytmoq ﺕﺸﮔﻴﻤ ﺮﺒ bar –migashtam -- qaytar edim;
ﻦﺩﺮﮐ ﺵﺪﺮﮔ gardesh kardan – aylanib yurmoq ﻡﺩﺮﮐ ﻴﻤ ﺵﺪﺮﮔ gardesh mikardam –
aylanib yurar edim . Misollar:
ﺖﻔﮕﻴﻤ ﻍﻮﺮﺩ ﺮﺎﻴﺴﺒ ﻰﻨﺍﻮﺠ ﻦﺎﭙﻮﭼ
chupon-e javone besyor
do’rug’ migo’ft --- Bir yosh cho’pon ko’p yolg’on gapirar edi.
ﻢﻴﺪﺮﻛﻴﻤ ﺕﺤﺍﺮﺗﺴﺍ ﺎﺠﻨﺁ ﺮﺪ ﻮ ﻢﻴﺘﻔﺮﻴﻤ ﺮﻬﺸ ﻦﻮﺮﻴﺒ ﻦﺎﺘﺴﺒﺎﺗ ﺎﻫﺰﻮﺮ
ﻯ
ruzho-ye tobeston birun-e shahr miraftim va dar onjo esterohat mikardim --- Yoz
kunlari shahardan tashqariga chiqardik va u erda dam olardik.
ﻢﺘﺸﻮﻨﻴﻤ ﻪﻤﺎﻨ ﻦﻤ ﺪﻤﺁ ﻢﻘﻴﻔﺮ ﻪﻛﻴﺗﻘﻮ
vaqti-ke rafiiqam omad
mann nome minaveshtam – O’rtog’im kelgan vaqtda, men xat yozayotgan edim.