Guliston davlat universiteti jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat kafedrasi jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

2-savolning bayoni. Engil atletika
Engil atletika organizmga ta’sir etishi va struk-turasi jihatidan turlicha bo’lgan jismoniy mashqlarni o’z ichiga oladi. Ularni ikki asosiy gruppaga bo’lish mumkin: umumny chidamlilikni talab qiladigan aero-bik yo’nalishdagi mashklar (stayer, marafon yugurishi, sportcha yurish); ko’proq tezlik-kuch sifatlarini talab qiladigan anaerobik yo’nalishdagi mashqlar (sprint, irg’itish, sakrash) o’rtacha masofalarga yugurish mashqla-ri oralikdagi o’rinni egallaydi xamda uning qaerda kelishi aerobik, shuningdek, anaerobik jihatdan mashq-ning qay darajada ta’min etilishiga bog’liq bo’ladi.
Engil atletika juda ko’p sonli sport ixtisoslashtirishlariga egadir. Olimpiya medallarinnng eng ko’p miqdordagi qismi ham sportning mana shu turida qatnashgan kishilar uchun mo’ljallangan bo’ladi; u sog’lomlashtiruvchi fizkultura vositasi sifatida ham etak-chi rol o’ynaydi; ommaviy sportda ham, katta sportda ham sportchilarning eng ko’p qismi engil atletika bilan shug’ullanadi.
Engnl atletika mashqlari fizkultura bo’yicha maktab programmasida, GTO kompleksiping normativlari-da katta o’rinni egallaydi. Sprinterlar, sakrovchilar, yadro irg’ituvchi — granata uloqtiruvchi sportchilar, ko’p kurashchilar trenirovkaning tayyorgarlik qismida bo’l-rusi tezlik-kuch talab qiladigan mashqlarga, eng ko’p (kuch-g’ayrat sarflash momentidagi) nagruzka muskullarga pay va paychalarga tushib, ular (uzilish xavfi ostida qolgan) og’ir sinovdan o’tadigan damlarga tayyor-garlik ko’rib, buning uchun bo’g’im apparatini yaxshiroq tayyorlashga alohida e’tibor berishlari kerak.
Sprinterlar va sakrovchilarda et uzilishi, muskullar pay va paychalarining zo’riqishi bel va boldir paylari (axilles paylari) hamda boldir suyagi bilan tovon suyagini biriktiruvchi bo’g’imlarning lat eyishi, mayib bo’lishi singari hollar tez-tez uchrab turadi; baland-likka sakrovchilarda ko’pincha mushaklarning cho’zilishi, boldir paychalarining va tizza bo’g’imlarining lat eyi-shi, umurtqa pog’onasiniig bo’yin va bel bilan tutash qismlarining mayib bo’lishi singari hodisalar bo’lib turadi. Uzoq masofaga yuguruvchilar uchun, mikrotravma-tizatsiya va h.addan tashqari toliqish natijasida sodir bo’ladigan muskul mushaklarining oeq usti va boldir paylarining jarohatlanishi ko’p uchraydigan tipik holdir; granata otish, disk uloqtirish singari sport turlari bilan shug’ullanuvchilarda muskullarniig ko’rinishi va et uzilishi, qo’l bo’g’imlarining paypaycha apparatlari hamda bel muskullari shikastlanishi singari hodisalar uchrab turadi.
Trenirovkaning muayyan shart-sharoitlari ham salomatlikka salbiy ta’sir ko’rsatishi kuzatilgan. Chunon-chi, qattiq yo’l bo’ylab (masalan, asfalt bo’ylab) uzoq masofaga yugurish tayanch-xarakat apparatiga salbiy ta’-sir ko’rsatadi. Ayrim sportchilarda qon aralash siyish xollari kuzatilgan, bupi eritrotsitlarning mexanik tarz_Acha jarohatlanishi bilan bog’liq, deb hisoblaydi-lar. Tovonlar, tovon-to’piq bo’g’imlari jarohatlaiishi boldir suyagi ustidagi parda suyak-pardalarning yallig’lanishi uchrab turadi. Bunday hollarning oldini olish uchun trenirovkalarga zarur bo’lgan tegishli shart-sharoitlar ta’min etilishi hamda tegishli kuch-quvvat-ni tiklash va davolash tadbirlari o’tkazilishi kerak.
Marafon yugurishi bilan shug’ullanuvchi kishilar nisbatan ko’proq yassitovonlikka chalinib turadilar.

Nazorat savollari

1. Marafon yugurish?
2. Yugurish yurishdi farqi
3. Qisqa masofaga yugurishga qaysi masofalar kiradi.