Guliston davlat universiteti fizika matematika fakulteti

Excel dasturining yana bir imkoniyati - diagramma yordamida echimlarni grafik ko’rinishda ham ifodalash mumkin. Buning uchun Вставка - > Диаграмма buyrug’idan foydalaniladi.

3. Elektron jadvallar moduli bo’yicha ma’ruza, amaliy-laboratoriya mashg’ulotlarini tashkil etish va o’tkazish metodikasi

Mamalakatimizning rivojlanishi, dunyo miqyosidagi o’rni va solohiyatida ta’lim sohasidagi islohotlarning amalga oshirilishi va kiritilayotgan yangiliklar muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada olib borilayotgan tadqiqotlar va amaliy ishlar «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» va «Ta’lim to’grisida» gi qonunlarda ko’rsatilgan talablarga mos keladi [1].

Ta’lim tizimidagi bu islohotlarning amalga oshirilishi natijasida har bir fanning mazmunini qayta tahlildan o’tkazish, ta’lim bosqichlarida fanning uzviylik va uzluksizligini ta’minlash asosida hayot bilan boglab olib borish jihatidan qarab o’tish kerak. Shu sababli kasb-hunar kollejlarida informatika fani umumta’lim fani sifatida kiritilgan.
Informatika umumta’lim fanining maqsadiga ko’ra, o’rta maxsus, kasb- hunar ta’limi muassasalarida ta’lim olayotgan talabalarga informatika ning amaliy jihatlari haqida bilimlar berish, zamonaviy kompyuterlarning dasturiy ta’minotlaridagi amaliy dasturlar paketidan foydalanib, mutaxassislikka yaqin amaliy ishlarni bajarish, ularning kelgusi mutaxassislik hayotidagi malakasini hosil qilish va zamonoviy axborot texnologiyalari haqida ma’lumotlar berishdan iborat. Bu esa talabalarning o’zi ustida ishlashini, tanlagan kasbiga, maqsadiga erishishni hamda o’z ishlarini nazorat qilishlarini talab etadi.
Ushbu fanni o’qitish asosan ma’ruza va amaliy-laboratoriya mashg’ulotlari ko’rinishda amalga oshiriladi. Kasb-hunar kollejlaridagi informatika umumta’lim fanidan amaliy-laboratoriya mashgulotlarini olib borishda guruhlar ikkita kichik guruhlarga bo’linadi. Bunday dars jarayonini tahlil qiladigan bo/lsak, quyidagi kamchiliklarni kuzatish mumkin:
-o’quvchilarning topshiriqni tushunmasdan bajarishiga olib keladi;
-kerakli manbalardan foydalanmaslik, an’anaviy dars shakllarida qotib qolishlariga olib keladi;
- ko’p vaqt ketadi;
-kasbiy faoliyatlariga oid topshiriqlar berilmasdan, mavzudan tashqariga chiqmasdan qoladi.
Yuqoridagilarni bartaraf qilish har bir pedagogning burchidir. Informatika umumta’lim fani yuzasidan olib boriladigan mashgulot nazariy va amaliy shakllarda tashkil etadi. Nazariy darslar ma’ruza shaklida, amaliy darslar esa amaliy-laboratoriya va mustaqil ta’lim shakllarida olib boriladi.
Kasb-hunar kollejlarida informatika umumta’lim fanidan olib borilayotgan darslarni kuzatish jarayoniga oid mulohazalardan bu bo’lim bo’yicha quyidagi xulosalarni aytib o’tishni joiz deb topdik.

• 
  Nazariya bilan amaliyot birgalikda olib borilmaydi;
  
• 
  nazariy darslarda pedagogik va axborot texnologiyalari kamdan kam vaqtda qo’llaniladi.
  
• 
  amaliy darslarda topshiriqlarni tanlashga e’tibor berilmaydi;
  
• 
  o’qituvchilarning metodikasi turlicha;
  
• 
  mutaxassislik sohalariga tadbiqlari uchun vazifalar berilmaydi;
  
• 
  mavzuning asosiy imkoniyatlari kasbiy sohalarga taalluqlilari ko’rsatib o’tilmaydi.
  

o’qituvchi fan metodikasiga kirishdan oldin darsga tayyorlanish davrida dars ishlanmasi(plan konspekt) yozishi kerak. Hozirgi kunda pedagogik texnologiyalarning kirib kelishi bilan dars ishlanmalari takomillashib bormoqda.
Dars ishlanmasi tuzishdan ko’zlangan maqsad o’qituvchining dars soatidagi foaliyatini rejalashtirish, dars mazmunini boyitish, ta’lim samaradorligini oshirishdan iborat. Davlat ta’lim standartlari, o’quv dasturlari bilan birga ta’lim jarayonida yangi pedagogik va axborot texnologiyalarining keng qo’llanilishi tufayli darsga qo’yilgan talablar ham o’zgarib bormoqda.
Biz nazariy darslarning tashkil etilishi va undagi ma’lumotlarni uyidagi
«Texnologik xarita» orqali amalga oshirdik:

1. 
   Darsning mavzusi.
   
2. 
   Darsning maqsadi.
   
3. 
   Darsning turi.
   
4. 
   Darsda yoritilishi lozim bo’lgan asosiy tushuncha va atamalar.
   
5. 
   Dars uchun jihozlar va ma’lumotlar manbalari.
   
6. 
   Dars bosqichlari va vaqt taqsimoti.
   

Yuqoridagi texnologik xarita tartiblari va uni o’qitish jarayonidagi o’zgarishlarni o’zgarmas deb qabul qilmaslik kerak. Chunki mashғulot turi va uni o’qitish usullariga qarab o’zgartirib borish ham mumkin.
Laboratoriya mashғulotlari dars tizimi shaklida olib borilmaydigan mashғulot turi bo’lib, u maxsus jihozlangan xona yoki alohida ajratilgan tajriba maydonchalarida, shuningdek, bevosita ta’lim ishiga aloqador ma’lum bir masalalarni (ob’ektlarni) kuzatish, o’rganish yo’li bilan olib boriladigan mashғulotdir[80].
Amaliy-laboratoriya mashQuloti talaba yoshlarning fan bo’yicha amaliy ish ko’nikmalarini shakllantirib, fan va texnikaga ijodiy yondoshishini ta’minlaydi. Nazariy olgan bilimlarini amaliyotda mustahkamlaydi, yangi texnologiyalarning tahlili va uni kelgusi ishida rejlashtirishga imkon yaratadi. Bu mashғulotda talabalarga ilmiy izlanishlar olib borish malakasini beradi va tajriba natijalarini tahlil qilish va uni kelgusi kasbiy faoliyatida qo’llay olishning umumiy metodikasini egallash imkonini beradi. Unda talabalar mustaqil ravishda topshiriqlar bajaradilar va tajribadan o’tkazadilar. Natijada o’z-o’zini baholash imkoniyati yaratiladi, ya’ni nimalarga qodir, nimalarni o’rganishi kerakligini anglab etadilar.
Amaliy-laboratoriya mashғulotlarini tashkil etish va ularni o’tkazish usullari haqida ham bir qator olimlar ilmiy tadqiqot olib borishgan. Ulardan A.Abduqodirov, I.Isakov, Abduraximov D., Toshtemirov D. lar ilmiy ishlarida ta’lim tizimidagi informatika va boshqa fanlar bo’yicha laboratoriya mashғulotlarining o’rni, ahamiyati, tashkil etish usullari va ularni o’qitishda qo’llash haqida to’xtalib o’tganlar.
Biz quyida amaliy-laboratoriya mashғulotlarini rejalashtirish va uni tashkil qilishning zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalariga asoslangan holda quyidagi bosqichlarini keltirishni lozim topdik.

• 
  amaliy-laboratoriya mashғulotining mavzusi;
  
• 
  mavzuning maqsadi, o’quvchilar shu mavzu asosida nimalarni bilib oladilar va qanday ko’nikma, malakalarni hosil qiladilar;
  
• 
  nazariy materiallar bilan qisqacha tanishtirish, mavzuga tegishli ayrim formulalar va funktsiyalar tavsifini keltirish;
  
• 
  namunaviy topshiriqlarni keltirish;
  
• 
  talabalarning mustaqil bajarishi mumkin bo’lgan topshiriqlarni quyidagicha 3 turga ajratish mumkin:
  

1.