Guliston davlat universiteti fizika matematika fakulteti axborot texnologiyalari kafedrasi

Axborotga murojaat qilish imkoniyatini ta’minlash 

Axborotga  murojaat  qilish  imkoniyatini  ta’minlash  belgilangan  vaqt 

oralig’ida  vakolatga  ega  bo’lgan  axborot  foydalanuvchilari  va  sub’ektlari  uchun 

axborot  yoki  u  bilan  bog’liq  servisga  murojaat  qilib  foydalanish  imkoniyatini 

ta’minlashni anglatadi.

 

Axborotga  murojaat  qilish  imkoniyatini  ta’minlash  turli  sohalardagi  axborot 

tizimlarida,  ayniqsa  ishlab  chiqarishni  Boshqarish,  transport,  bank  va  shu  kabi 

sohalarda muhim ahamiyatga ega. Bu tizimlardan foydalanishda to’xtalishlar yoki 

nosozliklar  ro’y  bersa,  moddiy  va  ma’naviy  zarar  miqdori  katta  bo’lishi  bilan 

birga,  ko’pchilik  axborot  foydalanuvchilari  o’zlariga  zarur  bo’lgan  qimmatli 

axborotlarni  vaqtida  olish  imkonidan  mahrum  bo’ladilar.  Misol uchun,  temir  yo’l 

va aviabiletlarni sotish, banklarda mijozlarga xizmat ko’rsatish va h.k. 

Axborotga  murojaat  qilish  imkoniyatidan  mahrum  qilishga  oid  misol. 

Rossiyaning  Qozon  shahri  Privoljsk  rayoni  sudida  Qozon  energetika  texnikumi 

talabasi,  17  yoshli  Ilya  I.  jinoiy  ishi  ko’rib  chiqilishi  boshlangan.  Gap  shundaki, 

Ilya  I.  «Tatar-inform»  informatsion  agentligi  serveriga  hujum  uyushtirganlikda 

ayblangan. 

Sud  tekshiruvchilari  ma’lumotlariga  qaraganda  Qozon  energetika  texnikumi 

talabasi  Ilya  I.  zarar  etkazuvchi  dastur  kodi  orqali  «Tatar-inform»  informatsioln 

agentligining  http:G’G’ch8.ru  (yoshlar  chati)  resursiga  taqsimlangan  DoS 

hujumlarini  uyushtirgan.  Buning  natijasida  server  ishi  osilib  qolgan  va  Internet 

foydalanuvchilari    yoshlar  chati  xizmatiga  murojaat  qilish  imkoniyatiga  ega 

---

 

29 

bo’lmaganlar. Serverga yuboriladigan bitta  fayl bir varakay 130 kompyuter orqali 

minutiga 100 mingta so’rov  ko’rinishida faol bo’lib jo’natilgan. Agentlik 1,5 soat 

davomida hujum uyushtirayotgan kompyuterlarning so’rovini to’sish imkoniga ega 

bo’lgan.  Lekin  shunday  bo’lsa-da,  hujumlar  2007  yil  21  mayning  tushligigacha 

davom etgan. Boshqa kompyuterlar hattoki 1 iyungacha  faol  bo’lganlar. Hujumni 

bartaraf  etish  maqsadida  agentlik  Tatariston  Respublikasi  ichki  ishlar  vazirligi 

tasarrufidagi  «K»  bo’limga  murojaat  qilgan.    Bo’lim  xodimlari  buzg’unchining 

koordinatalarini  aniqlab,  uni  ashyoviy  dalillar  asosida  qo’lga  olganlar.  Xakerning 

uyidan  bir  qancha  axborot  tashuvchi  optik  vositalarni,  zarar  etkazuvchi  dasturlar 

saqlanayotgan  tizimli  blokni,  shu  jumladan,  taqsimlangan  hujum  uyushtirishda 

ishlatilgan zararli dasturni ham musodara qilganlar. Buzg’unchi ko’ngilli ravishda 

o’z  qilmishlari  haqida  ko’rsatmalar  bergan.  Sud  xaker-talabani  Rossiya 

Federatsiyasini  jinoyat  kodeksi  272  modda  1-qismi  bo’yicha  (qo’riqlanayotgan 

kompyuter  axborotiga  ruxsatsiz  murojaat  qilish)  va  273  modda,  1-qismi  bo’yicha 

(EHM  lar  uchun  zarar  etkazuvchi  dasturlarni  yaratish  va  tarqatish)  javobgarlikka 

tortdi. Agar sud Ilya I. ni aybdor deb topsa, unga 200 ming rubl miqdorida jarima 

solinadi [25].