Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Muhokama uchun savollar
1. Tire o’zbek tilda qanday vazifalarni bajaradi?
2. Nuqtali vergul qaysi o’rinlarda ko’proq ishlatiladi? Nima uchun?
3. Ikki nuqtaning vazifalari nimalardan iborat?
5- masala: Ko’p nuqta, qavs va qo’shtirnoqning ishlatilish o’rinlari.


Ko’pnuqta va uning ishlatilish o’rinlari. Ko’pnuqta gorizontal holda qo’yiladigan uch nuqta bilan ifodaladigan tinish belgisidir. Ko’pnuqta asosan quyidagi hollarda ishlatiladi:
a) mazmuni tugamagan gaplar oxirida: Siz otasiz ...O’z gapingizdan qolmas edingiz;
v) tsitata yoki olingan misollarning tushirib qoldirilgan qismi o’rnida: «Men,- degan edi mashhur rus pedagogi V.Suxomlinskiy,- tarbiyaning kuchiga ishonaman».
b) so’zlovchining ichki his-tuyg’ulari, aytolmagan so’zlari o’rnida: Men sizga aytsam, sovg’ani mengami... deb o’ylab, uni uyga olib borib qo’yibman .
qavs va uning ishlatilish o’rinlari. qavs yangi chiqqan yarim oy yoki yoy shaklidagi ikki qismli(ochiluvchi va yopiluvchi) tinish belgisidir. qavs asosan quyidagi vazifalarni bajaradi va quyidagi o’rinlarda qo’llanadi:
a) tsitatalarning manbaini ko’rsatish uchun xizmat qiladi. Bunda asosan tsitatadan keyin ishlatiladi. Masalan: Beshikdan to qabrgacha ilm izla.(Hadis)
b) kiritmalarni ajratish uchun xizmat qiladi. Bunda gap ichida ishlatiladi. Masalan: Fuziya( fran.fusion -qo’shilish, to’tashishqlot. Fusio-quyish, quyma degani) fonema tarkibining o’zgarishi(yonma-yon fonemalarning singishuvi) natijasida fonemalar chegarasining noaniqlashuvi, bir fonemaning har ikki morfema tarkibi uchun umumiy bo’lib qolishidir.
qo’shtirnoq va uning ishlatilish o’rinlari.
qo’shtirnoq ikki (ochiluvchi va yopiluvchi) qismli tinish belgisi bo’lib, yozuv ifodasiga ko’ra ikki shaklga ega:,, ”, « ». qo’shtirnoq yozuvda bir necha vazifalarni bajaradi va quyidagi o’rinlarda ishlatiladi:
a) ko’chirma gaplar va tsitatalarni ajratib ko’rsatish uchun ularning har ikki tomonidan qo’yiladi;
b) gazeta, jurnal va muassasalarning nomlarini ajratib ko’rsatish uchun ishlatiladi;
v) kesatiq, qochiriqlarni ajratib ko’rsatish uchun ishlatiladi: Ha endi siz «kattasiz», «siz» bilan birga o’tirishga bizga yo’l bo’lsin.