Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Payt ergash gaplar.
Payt ergash gaplar bosh gapdagi ish-harakatning yuzaga kelish Vaqtini bildiradi:Dilshod yo’lga chiqqanda, xo’rozlar hali tong madhini boshlamagan edi.
Payt ergash gap bosh gapga –ganda-, gandan keyin (so’ng, avval)-gan vaktda(paytda, zamon,) -masdan, -masdan oldin (burun, avval), gan edi, -gan ham ediki, r-(ar) ekan,-b-(ib), –sh(ishi) bilan, -gach, -guncha kabi so’z shakllari, bog’lovchi vazifasidagi so’zlar yordamida bog’lanadi.
M: Jahl kelganda, aql ketadi.
Ba’zan shart mayli formasi ham payt ergash gapni bosh gapga bog’lash uchun xizmat qiladi. Bahor kelsa, gul bo’ladi bu bog’lar.
Payt ergash gaplar bosh gapda ifodalangan voqea-hodisadan oldinma-ketin yoki u bilan bir vaqtda yuzaga kelgan voqea-hodisalarni bildiradi.: «Dehqonobod» qishlogining chegarasi ko’ringan zamon, qizning yuragi orziqib ketdi. Biz univerisitetga kelganimizda, darslar endi boshlangan ekan.
Payt ergash gap ko’pincha bosh gapdan oldin keladi. Ba’zan bosh gap orasida yoki undan keyin ham kelishi mumkin. Paxta ochildimi,terim boshlanadi.
Ravish ergash gap
Ravish ergash gap bosh gapdagi kesimdan anglashilgan harakatning yoki bosh gapdagi butun voqeaning qay tarzda yuzaga kelishini ko’rsatadi.M: Yozning kuchi ketib, havo bir oz salqinlangan edi. Dasturxon yozilib bir lagan yaxna et, bir lagan quymoq keltirildi.
Ravish ergash gap bir qarashda ravishdosh oborotga juda o’xshab ketadi.Chunki har ikkisida ham ish-harakatning qay tarzda bajarilishini bildirish bor. Har ikkisida-b,-ib qo’shimchali ravishdosh ishtirok etadi. Biroq ravish ergash gap tarkibida ega va kesim mavjudligi bilan ravishdosh oborotlardan farq qiladi.
Har bir ravish ergash gapda ergash gaplarga xos uch belgi mavjud bo’ladi.Ravishdosh oborotlari esa ergash gaplarga xos bu uch belgiga ega emas.Shuning uchun ular ergash gaplar hisoblanmaydi.
Ba’zan ravish ergash gap bosh gapdagi «shunday» olmoshining ma’nosini izohlaydi. Nazokat shunday gapirdiki, uning so’zlari hammaga ma’qul tushdi.