Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

To’ldiruvchi ergash gap
To’lduruvchi ergashgan gap bosh gapdagi ko’rsatish olmoshi bilan ifodalangan yoki qo’llanmagan to’lduruvchining mazmunini aniqlab , to’ldirib, izohlab keladi.
Tulduruvchi ergash gap bosh gapdagi harakat ob’ektining ma’nosini kengaytirish yoki uning mazmunini to’liq ochib berish, izohlash uchun ishlatiladi.M: Shuni unutmaginki, ushbu xonadondan hech kim norozi bo’lib chiqib ketgan emas.Hech kachon unutmaylikki, bizning ayollarimiz o’tmishda hammadan ko’p zulm ko’rgan,hammadan ko’p jaholatda qolgan.Siz kimga ishonch bildirsangiz, men uni o’zimga sherik qilib olaman.
To’lduruvchi ergash gap bosh gapga -ki, -sa, -mi, -ku kabi vositalar yordami bilan ergashadi:
To’ldiruvchi ergash gap bosh gapga –ki vositasida bog’lansa, bosh gapdagi ob’ekt mazmunini aniqlab, ta’kidlab ko’rsatadi.Shuni unutmangki, Aziz, Sattor Toirga o’xshab nomardlik qilmaydi.Bunday hollarda bosh gapning kesimi vazifasida ishonch, taajjub, iltimos ifodalovchi so’z keladi.
Bosh gapning xursand bo’lmoq, umid qilmoq, shubhalanmoq kabi fe’lar bilan ifodalangan kesimi vositali to’ldiruvchiga mos gapni talab qiladi, o’ylamoq, eshitmoq, unutmoq, ko’rmoq, bilmoq, tushunmoq, eslamoq, aytmoq, talab qilmoq, qayd qilmoq, ko’rsatmoq kabi fe’llar bosh gapning kesimi bo’lib kelsa, funktsiyasi jihatidan vositasiz to’ldiruvchiga mos bo’lgan gapni talab qiladi .
To’ldiruvchi ergash gapning kesimi shart mayli formasida ifodalanib , gapdan shart ma’nosi anglatilsa-da, ergash gap bosh gapdagi kimni ?yoki nimani? so’rog’iga javob bo’lgan obe’ktning mazmunini aniqlab keladi. Kimdan gumoning bo’lsa, uni ko’zdan qochirma.
To’ldiruvchi ergash gap bosh gapga -mi yuklamasi yordamida bog’lansa, bosh gap mazmunida tinglovchiga nisbatan so’roq ma’nosi anglashilib, ergash gap bosh gapdagi fikrning mazmunini kengaytirib, to’ldirib turadi.Eshitdingizmi, Ne’mat bilan Ra’no yana yarashib olishibdi.
Ba’zan –mi yuklamasi ergash gap tarkibida ham kelishi mumkin.Bunday ergash gap bosh gapdan oldin keladi.Bu uning lakabimi, rostakam ismimi, hech kim bilmasdi.
To’ldiruvchi ergashgan gap bosh gapga –ku yuklamasi bilan bog’langanda to’ldiruvchi ergash gapdagi fikr oldindan ma’lum bo’lib bosh gap orqali shu fikr yana ta’kidlanadi, eslatiladi. Kecha sizga aytgan edimku, Saidjon bu narsaning hammasi sizning tegishingiz.