Guliston davlat universiteti berilganlar bazasini boshqarish tizimlari

Soʻrovlar asosidagi soʻrovlar.
Biz yuqoridagi koʻrib chiqqanimiz tanlanmaga koʻra soʻrovlar, qaytaramiz, soʻrovlarning eng sodda va keng qoʻllanuvchi turidir. Mazkur sodda soʻrovlar asosida bajariluvchi soʻrovlar ham mavjud. Ular quyidagilardir:
- Yakuniy soʻrovlar - bular koʻrsatilgan maydon boʻyicha arifmetik hisob–kitoblarni amalga oshira oladilar va hisob- kitoblarning yakuniy natijalarini namoyish etadilar;
- Koʻrsatkichli soʻrovlar - bu turdagi soʻrovlarning e’tiborli joyi shundaki, tanlab olish mezonini foydalanuvchinnig oʻzi mazkur soʻrov chiqarilgan paytda kerakli koʻrsatkichni kiritish bilan berish mumkin;
- Kesishuvchi soʻrovlar - bular jadvallar turkumini tahlil qilish tufayli olingan hisob natijalari asosida natijaviy jadvallar hosil qiladilar;
- Oʻzgartirish uchun soʻrovlar - bular jadvallar maydonlarini toʻldirishning avtomatlashtirilishini ta’minlaydi.
Yuqoridagi soʻrovlardan tashqari MB serveriga murojaat etuvchi mahsus soʻrovlardan ham foydalaniladi. Shu oʻrinda ta’kidlash lozimki, MB jadvallariga soʻrovlar aslida maxsus dasturlash tili–SQL da yaratiladi. Microsoft Access MBBT ning oddiy foydalanuvchilariga taqdim etayotgan uslub va vositalari SQL ga murojaat etish holatlariga deyarli oʻrin qoldirmaydi.
Hisobot–bu natijalar aks etgan qogʻozli hujjat demakdir. MS Access 2013 da muloqot oynasida Создание boʻlimini tanlasak Отчеты boʻlimini koʻrish mumkin. Ekranda hosil boʻlgan muloqot oynasida yangi hisobot tuzishning bir qator usullari taklif qilinadi:
Конструктор отчетов – mustaqil ravishda yangi hisobot tuzish.
Мастер отчетов (hisobotlar ustasi) – tanlangan maydonlar asosida avtomatik ravishda yangi hisobotlar tuzish.
Пустой отчеты – yangi boʻsh hujjat hosil qilish.



18-rasm. Hisobotlar boʻlimi.

Hisobotlarni tuzish uchun ham xuddi formalar tuzishdagi kabi hisobotlarni tuzish usullaridan biri tanlangach, muloqot oynasining pastki qismida hisobot tuziluvchi jadval yoki soʻrov nomi koʻrsatiladi.

Hisobot tuzilmasi xuddi forma kabi hisobot ham boshqarish elementlariga ega qismlardan tashkil topgan. Hisobot tuzilmasi asosan 5 qismdan iborat boʻladi:
· hisobot sarlavhasi;
· yuqori kolontitul;
· ma’lumotlar joylashgan joy;
· quyi kolontitul;
· hisobot eslatmasi.



19-rasm. Namunaviy tayyorlangan hisobot.
Odatda, hisobot tuzilmasi bilan tanishish uchun avtomatik ravishda hisobot tashkil qilib uni «конструктор» tartibida ochish qulay. Bunda hisobot sarlavhasi umumiy sarlavhani chop etishni ta’minlaydi, yuqori kolontitul qismlari esa sarlavhaga tegishli kichik-kichik sarlavhachalarni ifodalaydi. Ma’lumotlar maydonida esa boshqaruv elementlari joylashtirilib, ular asosan ma’lumotlar bazasi maydonlari mazmunini bildiradi. Quyi kolontitul qismi xuddi yuqori kolontitul kabi boshqarish elementlariga ega, Now() funksiyasi bilan vaqtni va Page() funksiyasi bilan hisobot varaqlari belgilanadi. Hisobot eslatmasida esa yordamchi axborotlar kiritiladi. Tuzilgan jadval, soʻrov, forma va hisobotlarni foydalanuvchiga kerakli holatda printerga chiqarish mumkin. Buning uchun kerakli ob’ektni tanlab olish, soʻngra asosiy menyuning fayl punktidan «Печат» buyrugʻiga kirish lozim.