Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi

Insonlarning eng katta xatosi ularning ommabop aktivlarga investitsiya
qilishlaridir. Boshqalar sotib olayotgan narsalarni sotib olishga harakat qilar
ekansiz, siz ulgurmasligingiz mumkin. Siz boshqa insonlar e’tibordan chetda
qoldirgan aktivlarga investitsiya kiritib, katta boylikka ega bo’lishingiz mumkin.
Robert Toru Kiyosaki


5 BOB. INVESTITSIYALAR HISOBI


Foizni sehrli kuchi
Sidney Homer “Foiz stavkalari tarixi” muallifi yozgan edi: “$ 1 000 ni 400 yilga 8% bilan investitsiya qilinsa 23 kvadrillon dollarga (23х10¹⁵) etadi – har bir yer aholisiga 5 million dollardan. Lekin birinchi yuz yil qiyin bo’ladi”.
Bu hayratda qoldiruvchi ko’chirma (цитата) vaqt va murakkab foizlar kuchini ko’rsatyapti. Foiz stavkasida ozgina farq ham, vaqt o’tgan sari, summada katta farqga olib keladi. Real misol keltiraylik, faraz qilaylik sizni soliqdan ozod pension hisobvaraqingizda $ 20 000 pul bor. Bu mablag’ni yarmi 12% yillik daromad keltiradigan aktsiyalarga investitsiya qilindi, qolgan qismi esa – 8%li obligatsiyalarga. Daromadni qayta reinvestitsiya qilish va murakkab foizlarni har chorakda hisoblash sharti bilan tasavvur qilsak, 10 yildan keyin sizni obligatsiyalaringiz $ 22 080 tashkil etadi, ya’ni boshlang’ich investitsivadan ikki baravar ko’p. Lekin Sizni 4% ko’proq daromad keltiradigan aktsiyalaringiz $32 620 bo’ladi, yoki boshlang’ich qiymatdan uch baravar ko’proq.
Ertangi pul – bugungi pul bilan bir xil emas. Biznesmenlar bu vaqt omilini biladilar va shuning uchun pul oqimi qiymatini sinchiklab tahlil qilgandan so’ng investitsiya qiladilar yoki qarzga oladilar.


5.1. Asosiy me’yoriy-huquqiy hujjatlar

1. O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi 18, 41 va 43 boblar.

2. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi 12 bo’lim: 320, 324-329 moddalar.
3. “Qimmatli qog’ozlar bozori to’g’risida”gi (yangi tahriri) O’zR Qonuni. 2015 yil 3 iyun O’RQ-387-son.
4. “Aktsionerlik jamiyatlar va aktsionerlar huquqini himoya qilish to’g’risida (yangi tahriri)”gi O’zR Qonuni. 2014 yil 06 may O’RQ-370-son.
5. “Investitsiyalar va investitsion faoliyat to’g’risida”gi O’zR Qonuni. 2019 yil 25 dekabr O’RQ-598-son.
6. “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi O’zR qonuni (yangi tahrir) 13.04.2016 y. № O’zRQ-404.
7. “Mas’uliyati cheklangan hamda qo’shimcha mas’uliyati jamiyatlar to’g’risida” gi O’zR qonuni.
8. “O’zbekiston Respublikasining ilk suveren xalqaro obligatsiyalarini joylashtirishdan tushgan mablag’lardan samarali foydalanish to’g’risida”. O’zR Prezidentining qarori 02.04.2019 y. № PQ-4258.
9. “O’zbekiston Respublikasining xalqaro obligatsiyalarini chiqarish va joylashtirish bo’yicha chora-tadbirlar to’g’risida”. O’zR VM qarori 16.01.2019 y. N 35.
10. “O’zbekiston Respublikasining davlat qimmatli qog’ozlarini chiqarilishining joylashtirishi, muomalada bo’lishi va so’ndirilishini tartibi to’g’risida Nizom”. O’zR VM qarori 14.12.2018 y. 1016-son qaroriga ilova.
11. Qimmatbaho qog’ozlar emissiyasi va emissiyali qimmatbaho qog’ozlarni davlat ro’yxatiga olish tartibini tasdiqlash to’g’risida. O’zR Adliya vazirligi tomonidan 2009 yil 30 avgusta 2000-son bilan ro’yxatdan o’tgan.
12. O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki obligatsiyalarini chiqarish va muomalasi tartibi to’g’risida Nizom. O’zR Adliya vazirligi tomonidan 2018 yil 25 oktyarbda 3080-son bilan ro’yxatdan o’tgan.
13. O’zR BHMS 2-son “Asosiy xo’jalik faoliyatidan tushgan daromadlar” (O’zR Adliya vazirligida 1998 yil 26 avgustda 483-son bilan ro’yxatga olingan).
14. O’zR 8-son BHMS “Jamlangan moliyaviy hisobotlar va sho’’ba xo’jalik jamiyatlariga sarmoyalarni hisobga olish”. (O’zR Adliya vazirligida 1998 yil 28 dekabrda 580-son bilan ro’yxatga olingan).
15. O’zR 12-son BHMS “Moliyaviy investitsiyalarni hisobga olish”. (O’zR Adliya vazirligida 1999 yil 16 yanvarda 596-son bilan ro’yxatga olingan).
16. O’zR 21-son BHMS “Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar moliyaviy-xo’jalik faoliyatining buxgalteriya hisobi hisobvaraqlari rejasi va uni qo’llash bo’yicha Yo’riqnoma”. (O’zR Adliya vazirligida 2002 yil 23 oktyabrda 1181-son bilan ro’yxatga olingan).
17. O’zR 24-son BHMS “Qarzlar bo’yicha xarajatlar hisobi”. (O’zR Adliya vazirligida 2009 yil 18 avgustda 1996-son bilan ro’yxatga olingan).
18. “Buxgalteriya hisobida hujjatlar va hujjatlar aylanishi to’g’risidagi Nizom”. (O’zR Adliya vazirligi tomonidan ro’yxatga olingan 14.01.2004 y. № 1297).