Gulchehra shadmanova, soyibjon mirzayev «zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari»

Loyihaviy tahlil davri. 
Funksional loyiha va amalga oshirish modeli roli 
loyihachi va foydalanuvchi va loyihachi va dasturiy ta’minot ishlab chiquvchi 
orasidagi muhokama uchun asos bo‘lib xizmat qilish bilan yakunlanmaydi. 
Modellar model uchun muhim emas deb hisoblanuvchi faktlarni o‘z ichiga 
olmaydi hamda axborot tizimlariga nisbatan ular unchalik murakkab emas, shuning 
uchun ham ular tahlil qilinishi mumkin. Funksional loyiha modeli tahlili va amalga 
oshirish modeli – bu hayotiy siklning uchinchi davri, loyihaviy tahlil davri 
predmetidir.
Bu davrning maqsadi shundan iboratki, unda model haqida ma’lumot olish 
va, bundan kelib chiqib, ishlab chiqilayotgan axborot tizimi haqida. Agar model – 
abstract tasvir, mavjud axborot tizimini tahlil qilish uchun ishlatiladigan bo‘lsa, 
model avval tekshirilgan bo‘lishi kerak. Tekshiruv modelining axborot tizimini 
to‘g‘ri aks ettirayotganligini ko‘rsatishi kerak. Tekshirilgan model tasvir va 
tasniflangan model tahlil qilingan b o‘lishi kerak. Modelni tahlil qilishning bir 
necha usullari mavjud. 
Verifikatsiyalash
– bu analitik usul bo‘lib, model o‘zining 
spetsifikatsiyasiga mos kelishini isbotlash uchun kerak. Spetsifikatsiya boshqa, 

---

46 
juda abstrakt model yoki modelni qanoatlantirishi kerak bo‘lgan xossalar 
to‘plamidan iborat bo‘lishi mumkin. Ko‘pchilik tekshiruv usullari modelning turli 
holatlarini tadqiq qilishi kerak va har bir holat istalgan xossalarga egami yoki 
yo‘qligini tahlil qilish kerak. Axborot tizimining funksional loyihasi modeli va 
amalga oshirish modeli ko‘plab holatlardan tashkil topgan ekan ko‘pincha 
verifikatsiyaga erishish qiyin. Shuning uchun ko‘pincha boshqa tahlil usulidan 
ya’ni 
modellashtirishdan
foydalaniladi. Modellashtirish g‘oyasi shundan iboratki, 
modelni ish holatida ushlash va uning ustida ma’lum bir tajriba o‘tkazishdir. 
Model cheksiz ko‘p ssenariyalarni amalga oshirishga imkon berishi kerak. 
Madomiki agar faqat chekli sondagi ssenariyalar bajarilsa, modellashtirish, 
qoidaga binoan, modelning barcha holatlarini bajarmaydi. Bundan kelib chiqadiki, 
verifikatsiyadan farqli ravishda, modellashtirish faqat xatolarning yoqliginimas 
mavjudligini 
tekshirish 
uchun 
qo‘llanilishi 
mumkin. 
Modellashtirish 
samaradorlikni tahlil qilish uchun ishlatiladi. Loyihalash vaqtida tizimda mumkin 
bo‘lgan ishning zaif joylarini aniqlash uchun samaradorlik tahlili samaradorlikning 
hal qiluvchi ko‘rsatkichlardan javob beruvchi vaqt va oqimlar vaqtini baholaydi.
4-misol. 
Biz bankomat to‘g‘risidagi misoldan foydalanib, avvalo schyot 
balansini so‘rab, keyin 100 evro yechib oluvchi, klient ssenariysini aniqlaymiz. 
Modellashtirish yordamida bu ssenariyni modelda amalga oshiramiz hamda bu 
model orqali kutilgan natija olindimi tekshirib ko‘ramiz. Modellashtirish 
shuningdek 
samaradorlik 
tahlilini 
o‘tkazishga 
imkon 
beradi; 
misol 
uchun,ma’lumotlar bazasi tizimi ma’lum vaqt oralig‘ida joriy schyot balansini 
olganligini tekshirish mumkin. Kliyentlar bankomatni buza olmasliklariga ishonch 
hosil qilish mumkin.