Gsm соталы байланыс стандартының дүзилиси ҳәм жийиликлер бөлистирилиўи

Йил	Стандарт	Мобил алоқа тизими	Техноло-гияси
Бирламчи бозори
1981	NMT 450	Nordic Mobile Telephony 450 MHz	Аналогли	Европа, Ўрта Шарқ
1983	AMPS	Advanced Mobile Phone System	Аналогли	Шимолий ва Жанубий Америка
1985	TACS	Total Access Communication System	Аналогли	Европа ва Хитой
1986	NMT 900	Nordic Mobile Telephony 900 MHz	Аналогли	Европа, Ўрта Шарқ
1991	GSM	Global System for Mobile communication	Рақамли	Бутун дунё юзи бўйича
1991	D-AMPS (TDMA)	Digital-AMPS (Time Division Multiple Access)	Рақамли	Шимолий ва Жанубий Америка
1993	CDMA One (IS 95)	Code Division Multiple Access One	Рақамли	Шимолий Америка, Корея, Хитой
1992	DCS 1800 GSM 1800	Digital Cellular System	Рақамли	Европа
1994	PDC	Personal Digital Cellular	Рақамли	Япония
1995	PCS 1900	Personal Communication Services	Рақамли	Шимолий Америка
2000	UMTS	Universal Mobile Telecommunication Systems	Рақамли	Европа
2001	GSM 800	Global System for Mobile communication	Рақамли	Шимолий Америка

§2. GSM стандартининг функционал схемаси ва қурилмалар таркиби
GSM тармоғи 2 тизимга бўлинади. Бу тизимларнинг ҳар бири мобил радиоалоқа тармоғининг компоненти ҳисобланадиган, бир қатор функционал қурилмаларни ўз ичига олади.
Бу тизимлар қуйидагича:
- коммутация тизими - Switching System (SS);
- база станциялар тизими - Base Station System (BSS).
Бу тизимларнинг ҳар бири бошқариш маркази томонидан назоратланади. Бу тизимларнинг функционал схемаси қуйидаги 1-расмда кўрсатилган.

1-расм. GSM мобил алоқа тизимининг функционал схемаси.

Коммутация тизими (SS) чақирувларга хизмат кўрсатиш, алоқани ўрнатиш вазифаларини бажаради ҳамда абонентга тақдим этилган барча хизматларнинг амалга оширилишига жавоб беради. Коммутация тизими (SS) қуйидаги функционал қурилмаларни ўз ичига олади:
- Mobile Switching Center (MSC);
- Home Location Register (HLR);
- Visitor Location Register (VLR);
- Authentication Center (AUC);
- Equipment Identity Register (EIR).
База станциялар тизими (BSS) радиоинтерфейсга боғлиқ бўлган барча вазифаларга жавоб беради. Бу тизим қуйидаги функционал блокларни ўз ичига олади:
- Base Station Controller (BSC);
- Base Transceiver Station (BTS).
Техник хизмат кўрсатиш маркази (OMC) тармоқ учун керакли эксплуатацион-техник хизматлар билан боғлиқ бўлган барча вазифаларни бажаради. Масалан, у томондан тармоқ трафигининг ҳолати ҳамда тармоқнинг барча элементларининг ҳолати ҳақида келиб тушадиган авария сигналлари назоратланади.
Тармоқни бошқариш маркази (NMC) тармоқнинг умумий бошқарувини амалга оширади.
Тармоқни бошқариш маркази (NMC) ва техник хизмат кўрсатиш маркази (OMC) орқали коммутация тизими (SS) ва база станциялар тизими (BSS) билан боғланиш мумкин.
Мобил станция (MS) юқорида айтилган тизимларнинг ҳеч бирига кирмайди, лекин тармоқнинг элементи сифатида қаралади.
Мобил станция (MS) тармоқ зонасида алоқани амалга ошириш учун мобил алоқа тармоғи абоненти томонидан қўлланилади. MSнинг бир қанча турлари мавжуд, уларнинг ҳар бири абонентга кириш ва чиқиш алоқаларни ўрнатиш имкониятини яратади. MS ишлаб чиқарувчилари абонентларга ҳар хил бозор талабларини қаноатлантирувчи, дизайни ва имконияти бўйича ажралувчи кўп сондаги аппаратларни тақдим қилиб келмоқда.
Чиқиш қувватининг меъёрига қараб, МSларнинг ишончли қабул қилиш зонасининг чегараси ҳар хил оралиқда бўлади. Масалан, абонентнинг одатдаги қўл трубкасининг чиқиш қуввати, сиртқи антеннага эга бўлган автомобилга ўрнатилган аппаратнинг чиқиш қувватидан кам ҳамда шу сабабли унинг ишлаш зонаси кичик бўлади.
GSM стандартининг мобил станцияси қуйидаги элементлардан иборат:
- мобил терминал (трубка);
- абонентнинг идентификация модули (SIM).
GSM стандартининг бошқа стандартлардан фарқи шунда, сабаби абонент ҳақидаги маълумот мобил терминал ҳақидаги маълумот билан боғлиқ эмас. Абонент ҳақидаги маълумот смарт-картада (SIM) сақланади. SIM-картанинг GSM стандартида ишлайдиган хохлаган аппаратга ўрнатилиши абонентларга имконият яратади, сабаби абонентлар ўзининг хохиши бўйича мобил аппаратларини ўзгартириши мумкин. Бу ҳолат тармоқ томонидан абонентга хизмат кўрсатилишига зарар етказмайди, бундан ташқари абонент учун юқори хавфсизликни таъминлайди.