Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

c) sortilogis KCR.

d) ganze Buchangabe om. M.

e) lib. VIII K; om. R.

f) grosse Buchinitiale CR.

g) christianitatem K; fidem christianam CR.

h) nostra R.

i) hoc M.

j) possit placari CR.

Polycarp 6.11.2

1272

2. Idem . In epistola XXXII lib. XI. a

Pervenit ad nos, quod quosdam incantatores atque sortilegos fueris insecutus, et omnino b

nobis sollicitudinem zelumque tuum gratum fuisse cognoscas. Sed moleste tulimus, quod te

dubitare ab eis nobis contra experientiam tuam supripi potuisse didicimus, dum aliquando c

certus esse ac scire debueras hoc tibi apud nos ad commendationem magis proficere quam

non ad culpam ascribi. Et ideo studii tui sit sollicite querere et quoscumque inveneris d

huiusmodi Christi inimicos, ita districta ultione corrigere, ut et nos de experientia tua melius e

possimus habere iudicium et Deo te nostro, quod maxime studendum est, valeas commendare.

a) ganze Inskr. om. C.

b) sortilogos M.

c) potuisset K.

d) om. CR.

e) ista KR.

Polycarp 6.11.3

1273

3. Idem . a

Si quis ariolos aut aruspices vel incantatores observaverit aut filacteriis usus fuerit, anathema

sit.

a) dem M.

Polycarp 6.11.4

1274

4. Martinus papa . a

Non licet iniquas observationes agere kalendarum et otiis vacare neque lauro aut viriditate

arborum cingere domos. Omnis enim hec observatio paganorum est. b

a) om. C.

b) om. CR.

Polycarp 6.11.5

1275

5. Zacharias papa . a a

Si quis kalendas ianuarii ritu paganorum colere vel aliquid plus novi facere propter novum b

annum aut mensas cum lampadibus vel epulis in domibus suis preparare et per vicos et plateas c

cantatores et choros ducere presumpserit, anathema sit.

a) om. K.

b) über der Zeile nachgetragen M.

c) om. M.

Polycarp 6.11.6

1276

6. Ambrosius episcopus . a a

Apostolus dicit: "Neque maledici regnum Dei possidebunt." Si quis hoc peccatum admiserit,

tam grande peniteat, quam grande perpetraverit scelus, ut a regno Dei non separetur.

a) om. C.

Polycarp 6.11.7

1277

7. Augustinus . a

Admoneant fideles sacerdotes populos, ut noverint magicas artes incantationesque quibuslibet b

infirmitatibus hominum nichil posse remedii conferre, non animalibus languentibusc

claudicantibusve vel etiam moribundis quicquam mederi, sed hec esse laqueos et insidias c

antiqui ostis, quibus ille perfidus genus humanum decipere nititur. Et si quis hec exercuerit, d d d e

clericus degradetur, laicus anathematizetur.

a) om. KC.

b) Cum moneant C; Comoneant R.

c) claudicantibus languentibusve CR.

d) korr. durch Umstellungszeichen aus genus humanum perfidus M.

e) om. C.

Polycarp 6.11.8

1278

8. Idem . a

Igitur genus divinationis a Persis fertur allatum. Varro autem dicit divinationis IIII esse b b or

genera, terram, aquam, aerem et ignem. Hinc geomantiam, idromanciam, aeromantiam,

pirromantiam dictam autumant. Divini dicti sunt quasi Deo pleni. Divinitate enim plenos se c d e

esse assimulant et astutia quadam fraudulenta hominibus futura coniectant. Duo autem sunt f g

genera divinationis, ars et furor. Incantatores vero dicti sunt, qui artem verbis peragunt. Arioli

vocati sunt, propter quod circa aras idolorum nefarias preces emittunt et funesta sacrificia

offerunt hisque celebritatibus demonum responsa accipiunt. Aruspices nuncupati sunt quasi

inspectores orarum; dies enim et oras in agendis negotiis operibusque custodiunt, et quid per

singula tempora observare debeat homo, intendunt . Hi etiam exta pecudum inspiciunt et ex h i j

eis futura predicunt . Augures sunt qui volatus avium et voces intendunt aliaque signa rerum k k hl

vel observationes improvisas hominis occurrentes ferunt. Idem et auspices . Nam auspitia m n o p

sunt, que iter facientes observant. Dicta sunt autem auspitia quasi avium aspitia , et auguria q q r s

quasi avium garria, hoc est avium voces et lingu.. Item augurium quasi avigerium, quod aves

gerunt. Duo autem sunt genera auspitiorum, unum ad oculos, alterum ad aures pertinens, ad

oculos scilicet volatus, ad aures vox avium. Phitonisse a Pitio Apolline dict., quod is auctor t t u

fuerit divinandi. Astrologi dicti sunt, eo quod in astris auguriantur. Genelliaci appellati sunt v

propter nataliciorum considerationes dierum; geneses enim hominum per XII c.li signa

describunt siderumque per cursus nascentium mores, actus et eventus predicare conantur, w x y z

id est quis quali signo fuerit natus aut quem effectum habeat vite, qui nascitur, a' a' b' c' d'

interpretantur . Hi sunt qui vulgo mathematici vocantur, cuius superstitionis genus e' f'

constellationes Latini vocant, id est notationes siderum, quomodo se habeant , cum quisque g'

nascitur. Primum autem idem stellarum interpretes magi nuncupantur , sicut de his legitur, qui h' i'

in evangelio natum Christum annuntiaverunt. Postea hoc nomine soli mathematici dicti sunt, j'

cuius artis scientia usque ad evangelium fuit concessa, ut Christo edito nemo exinde

nativitatem alicuius de c.lo interpretetur. Oroscopi dicti sunt, quod oras nativitatis hominum

speculentur dissimili et diverso fatu . Sortilogi sunt, qui sub nomine fict. religionis per k' l' m'

quasdam , quas sanctorum sortes vocant, divinationis scientiam profitentur aut quacumque m' n'

scripturarum scienti. inspectione futura promittunt. Salisatores vocati sunt, quia dum eis o' p'

membrorum quecumque partes salierint , aliquid sibi exinde prosperum seu triste q' q' q' r' s'

significare predicunt.

a) Ex dictis eiusdem K; Augustinus C; Ex dictis eius R.

b) divinationis genus C.

c) om. C.

d) ante correctionem: plenis M.

e) om. K.

f) ante correctionem: assimilant M; simulant C.

g) folgt enim K.

h) intendunt - intendunt am Rand auf Rasur M.

i) ante correctionem: extra K; extra R.

j) om. R.

k) predicunt Augu- Randverlust M.

l) -tendunt Randverlust M.

m) occurrentibus C.

n) folgt sunt M.

o) ante correctionem: aruspices M; auruspices C.

p) auruspicia C.

q) autem sunt KCR.

r) auruspicia C.

s) auspitia C.

t) auspitio M.

Polycarp 6.11.8

1279

u) his KC.

v) Genet liaci K.

w) describuntur C.

x) accutos C.

y) ante correctionem: ventus M.

z) predicere K; indicere C; codice R.

a') Idem K.

b') quisquis C.

c') quo C; om. R.

d') affectum K.

e') interpretatur M.

f') om. R.

g') h" C.

h') om. C.

i') korr. in nuncupabantur K; nuncupabantur R.

j') evangelium M.

k') korr. in fato K; fato CR.

l') korr. in sortilegi C.

m') om. M.

n') sancto K.

o') scripturum korr. in scripturam K.

p') ante correctionem: Salitores (?) M.

q') quecumque partes membrorum CR.

r') om. M.

s') folgt sibi M.

Polycarp 6.11.9

1280

9. Ex concilio Tolletano. a

Si quis episcopus aut presbiter sive diaconus vel quilibet ex ordine clericorum magos aut

aruspices aut ariolos vel sortilegos aut eos, qui profitentur artem aliquam aut aliquos eorum b

similia exercentes consulens fuerit deprehensus, ab onore dignitatis sue depositus,

monasterium ingressus ibique perpetu. penitenti. deditus scelus admissum sacrilegii luat.

a) ganze Inskr. om. C.

b) sortilogos M.

Polycarp 6.11.10

1281

10. Ex penitentiali Romano. a

Mulier si divinationes vel incantationes diabolicas fecerit, anno uno peniteat vel III. XL vel b b

XL dies secundum qualitatem delicti.

a) ganze Inskr. om. C.

b) annum I C.

Polycarp 6.11.11

1282

11. Ex eodem . a a

Quicumque nocturna sacrificia demonum celebraverint vel incantationibus demones

quacumque arte ad sua vota invitaverint, tres annos peniteant. b

a) om. C.

b) IIII C.

Polycarp 6.11.12

1283

12. Augustinus . a

Non observetis dies, qui dicuntur Egyptiaci aut kal. ianuarii, in quibus canticul. quedam et

commessationes et adinvicem dona donantur, quasi in principio anni boni fati augurio, aut

aliquos menses aut tempora aut dies et annos aut lun. solisque cursum, quia qui et has et b cc c

quascumque divinationes aut fata aut auguria observat aut attendit aut contendit aut consentit

observantibus, inutiliter et sine causa et magis ad sui damnationem quam ad salutem d

confitetur Deum, sive per quosdam numeros litterarum et lun. per pictagoricam e e

nigromantiam egrotantium vitam vel mortem vel prospera vel adversa futura inquirunt sive f f

qui attendunt somnialia scripta et falso in Danielis nomine intitulata et sortes, que dicuntur g

sanctorum, et auguria avium aut aliqua pro domo facienda aut coniugia copulanda aut in h

collectionibus erbarum carmina dicunt aut pectaciolas pro quavis infirmitate scriptas super i j

homines aut animalia ponunt preter simbolum et orationem dominicam, aut qui magicis

falsitatibus in grandinariis et tempestatibus credunt. Qui autem talibus credunt aut ad eorum k

domos euntes aut suis domibus introducunt , ut interrogent , sciant se fidem christianam et l m n l

baptismum prevaricasse et paganum et apostatam, id est retro abæuntem, et Dei inimicum iram

Dei graviter in eternum incurrisse, nisi ecclesiastica penitentia emendatus Deo reconcilietur.

Dicit enim apostolus: Sive manducabitis sive bibitis sive aliud quid facietis, omnia in nomine o p

Domini faciatis, in quo vivimus, movemur et sumus.

a) om. KC.

b) aliquo K.

c) et qui has K; qui ethnicas C.

d) folgt confitetur Deum M.

e) numerorum litterum K.

f) inquir futura K. ~

g) intitula M.

h) coniungia M.

i) pitatiola C.

j) scripta C.

k) grandinum CR.

l) in-, das folgende bis et om. K.

m) interrogentur C.

n) si R.

o) manducatis CR.

p) aliquid K.

Polycarp 6.11.13

1284

13. Ex concilio Anciritano.

Presbiteros qui immolaverunt et postea iterum certamen inierunt, si hoc ipsum ex fide et non

aliquo argumento sibimet preparantes egerunt, ut iterum tenere videantur tormentis subici, b

tamquam putentur inviti . Si ergo ex fide luctati sunt et non ex compacto ad ostentationem, ut c

offerrentur , ipsi fecerunt, hos placuit honorem quidem sedis propri. retinere, offerre autem d

illis et sermonem ad populum facere aut aliquibus sacerdotalibus officiis fungi non liceat.

a) ganze Inskr. om. C.

b) viderentur KC.

c) amitti C.

d) offerrent ante correctionem: offererent C.

Polycarp 6.11.14

1285

14. Ex eodem . a a

Diacones similiter, qui immolaverunt, postea autem iterum reluctati sunt, alias quidem b c

honorem habere oportet, cessare vero debere ab omni sacro ministerio, ita ut nec panem nec d

calicem offerant nec pronuntient , nisi forte aliqui episcoporum conscii sunt laboris eorum et e f

humilitatis et mansuetudinis et voluerint eis aliquid amplius tribuere vel adhibere. Penes ipsosg

ergo de his erit potestas. h i

a) om. K.

b) Diaconus, korr. (in Diaconas?) K.

c) alios C.

d) honores C.

e) folgt evangelium C.

f) sint K.

g) illos M.

h) quidem C.

i) ex M.

Polycarp 6.11.15

1286

15. Ex concilio Anciritano . a b b

Si autem qui secundo tertio sacrificaverint per vim coacti, quattuor annis ad penitentiam sese c d

summittant. Duobus autem aliis sine oblatione communicent , septimo autem anno e f g h

perfectiorem recepturi communionem. h

a) ganze Inskr. om. C.

b) eodem M.

c) Hii C.

d) folgt et CR.

e) obligatione C.

f) communicetur R.

g) om. CR.

h) anno perfectionem K; perfectionis anno C; anno perfectionis R.

Polycarp 6.11.16

1287

16. Ex eodem . a a

Eos , qui ante baptismum sacrificaverunt et postea baptismum consecuti sunt, placuit ad b

ordinem promoveri, tanquam ab omni crimine lavacri salutaris sanctificatione purgatos.

a) om. KC.

b) korr. in Hos C.

Polycarp 6.11.17

1288

17. De eodem.

Quotquot autem non solum a fide dominica deviarunt, sed etiam insurrexerunt in alios et a

fratribus persuaserunt et rei facti sunt persuasionis, hi per triennium quidem inter catecuminos

habeantur, per aliud autem sexennium penitenti. recipiant locum , alio vero anno, id est b b b d d

decimo , communionem sine oblatione recipiant, ut completo decennio perfectione fruantur. d

Ideo autem ipso tempore etiam vita eorum et conversatio consideranda est. e f

a) om. K.

b) locum recipiant M.

c) loco C.

d) undecimo C.

e) ipse R.

f) om. CR.

Polycarp 6.11.18

1289

18. Ex concilio Niceno. a

Quicumque ex his, qui lapsi sunt et per ignorantiam ordinati sunt vel contemptu eorum, qui b c

eos ordinaverunt, hoc non preiudicat regul. ecclesiastice. Cum enim compertum fuerit, d

deponentur . e

a) ganze Inskr. om. K.

b) om. CR.

c) conventu K.

d) preiudicant K; ante correctionem: predicant C.

e) deponantur M.

Polycarp 6.11.19

1290

19. Ex concilio Ancirano. a

Qui divinationes expetunt et morem gentilium subsecuntur aut in domos suas huiuscemodi

homines introducunt ex querenda aliquid arte malefica aut expiandi causa, sub regula b b

quinquenii iaceant secundum gradus penitenti. definitos.

a) ganze Inskr. om. C.

b) exquirenda C.

Polycarp 6.11.20

1291

20. Ieronimus . a

Demonium sustinenti licet petras vel herbas habere sine incantatione. b c

a) om. C; folgt De legibus R (auch K?, s. VI 11,21).

b) pietas K.

c) et C.

Polycarp 6.11.21

1292

21. Ex nono libro codicis Iustiniani. De legibus . a a

Nullus aruspex, nullus sacerdos, nullus eorum, qui huic ritui assolent ministrare , limen b c

alterius accedat nec ob alteram causam, sed huiusmodi hominum amicitia quamvis vetus d e e f

repellatur, concremando illo aruspice, qui ad domum alienam accesserit, et illo in insulam

deportando post ademptionem bonorum, qui eum evocaverit suasionibus vel premiis . g g g

Accusatorem autem huiusmodi criminis non delatorum esse, sed dignum magis premio h i j

arbitramur.

a) Stellung zweifelhaft: zum vorigen Kap.? K; om. C; vor dem vorigen Kap. R.

b) hui K.

c) folgt ad M.

d) accedet M.

e) oblteram mit übergeschriebenem a M; oblatam C; oblat(er)am R.

f) anuentia C.

g) premiis vel suasionibus K.

h) accusatore R.

i) folgt et R.

j) indignum C.

Polycarp 6.11.22

1293

22. Ex eodem . a a

Multi magicis artibus usi elementa turbare, vitas insontium labefactare non dubitant et manibus

accitis audent ventilare, ut quisque suos conficiat malis artibus inimicos. Hos quoniam nature b c

peregrini sunt, feralis pestis assumat . d e

a) am Rand M; om. C.

b) m- auf Rasur M.

c) natura M.

d) peregrin. C.

e) absumat CR.

Polycarp 6.12.1

1294

XII. Quod non imputetur, si quid mali acciderit per ea, que propter bonum facimus. a

1. Augustinus.

Neque enim reus est christianus, si bos eius aliquem feriendo vel equus calcitrando occiderit, b b

aut ideo non debent habere christiani boves cornutas aut equus ungulas aut dentes canis . At c d e e

vero quoniam Paulus apostolus satis egit, ut in tribuni notitiam perferretur insidias sibi a f g h

quibusdam perditis parari, et ob hoc deductores accepit armatos, si in illa arma sceleratii

homines incidissent, Paulus in effusione sanguinis eorum et suum crimen agnosceret ? Absit j k l

ut ea, que propter bonum et licitum facimus, si quid per hoc preter nostram voluntatem m

cuiquam mali acciderit, nobis imputetur.

a) Zahl om. MK; XIII. C.

b) om. K.

c) cornutos C.

d) korr. in equi M; equi C.

e) canes dentes C; canis dentes R.

f) notiam M.

g) perfereretur M.

h) auf Rasur M.

i) scelarati M.

j) om. CR.

k) om. C.

l) agnoscerent K.

m) propter K.

Polycarp 6.13.1

1295

XIII. De ledentibus patrem vel matrem. a

1. Ex penitentiali Romano. b

Si quis inhonoraverit patrem aut matrem, III annos peniteat. Quodsi manum levaverit aut c d e

eum percusserit, VII annos peniteat. f

a) Zahl om. MK; XIIII. C.

b) ganze Inskr. om. C.

c) folgt XIIII M.

d) et CR.

e) annis M.

f) annis M.

Polycarp 6.14.1

1296

XIV. De clericos vel ecclesiastica ledentibus vel distraentibus . a b c c

1. Ex concilio apud Theodotis villam, ubi fuerunt in sedibus ordinati XXXII episcopi. d e e f

Si quis subdiaconum calumpniatus fuerit vel vulneraverit vel debilitaverit et convaluerit , V. g g

XL sine subditis annis peniteat et CCC solidos cum sua compositione et episcopalibus bannis

episcopo componat. Si autem mortuus fuerit, singulas supradictas XLmas cum sequentibus h h

annis peniteat et CCC solidos cum tripla sua compositione et episcopalibus bannis triplicibus i

.piscopo componat. Si diaconum calumpniatus fuerit et convaluerit, VI. XLmas sine subditis j k l