Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

i)-i) Si - sibi am Rand M.

j) su (Randverlust) M.

k) davor L-Initiale K.

l) detinieat C.

Polycarp 4.18.2

758

2. Idem concilium. Cap. XV.

Osius episcopus dixit: Quia nichul pretermitti oportet, sunt quidam fratres et coepiscopi a

nostri, qui non in ea civitate , in qua videntur episcopi esse constituti, vel certe parvam rem b

illic habeant, alibi autem idonea predia habere cognoscuntur vel affectiones proximorum,

quibus indulgeant, hactenus permitti eis oportet, ut accedant ad possessiones suas et c

disponant vel ordinent fructum laboris sui, ut post tres dominicos , id est post tres d d

ebdomadas, si morari necesse est, in suis potius fundis morentur. Aut si est proxima civitas, in

qua est presbiter, nec sine ecclesia videatur facere diem dominicum, illuc accedant, ut neque e f

res domestic. per absentiam eius detrimentum sustineant et non frequenter veniendo ad

civitatem, in qua episcopus moratur, suspitionem iactanti. et ambitionis evadant. Universi

dixerunt placere sibi.

a) quedam M.

b) folgt multum possident CR.

c) eos C.

d)-d) am Rand C.

e) si in C.

f) korr. in videantur C.

Polycarp 4.19.1

759

XIX. Ut excessus episcopi nuncietur Romano pontifici. a

1. Gelasius.

Si quid in ecclesia damni aut in his, que sunt preceptionis nostr. prohibita, pontificem vestrum

quis viderit ammittere mox nostris auribus relatione signate, ut, quid fieri debeat, censeamus.

a) Zahl om. K; Zahl eher bei Titelrubrik 20 R (s. IV 20).

Polycarp 4.20.1

760

XX. Ut si episcopus res habet proprias cui vult derelinquat non autem res ecclesie. a

1. In canonibus Apostolorum XL.

Sint manifest. res propri. episcopi, si tamen habet proprias, et manifest. dominic., ut b c

potestatem habeat de propriis moriens episcopus sicut noverit et quibus voluerit derelinquere , d

ne sub occasione ecclesiasticarum rerum, que episcopi probantur, interdicantur. Fortassis aut

uxorem habet aut filios aut propinquos aut servos et iustum est hoc apud Deum et homines, e

ut nec ecclesia detrimentum patiatur ignoratione rerum pontificis nec episcopi vel eius f g

propinqui sub obtentu ecclesie proscribantur et in causas incidant, qui ad eum pertinent, h

morsque eius iniuriis infametur. i

a) Zahl om. K; XVIIII, etwas tiefer dann XX R.

b) Sunt M.

c) aut M.

d) -el- korr(?) M.

e) om. K.

f) ne KR; ante correctionem: ne C.

g) Christi M.

h) 2. -a- korr. (?) M.

i) om. K.

Polycarp 4.20.2

761

2. Leo IIII.

Item monemus et inrefragabiliter affirmamus, ut nullus episcoporum vel sacerdotum rem tituli

sui usurpare presumat, sed neque salarium a christianis sanctis locis oblatum causa amiciti. a

vel timoris aut muneris auferre pertemptet, ne ecclesia Dei ad nichilum redigatur. Quod qui b

facere presumpserit, ille episcopus vel sacerdos canonicam sine dubio ultionem subeat et, quod

ecclesie iniuste ablatum est, reddere compellantur, ut deinceps nullas vires pro eis ad

litigandum vel possidendum habere possint.

a) saliarium MK.

b) vel amoris vel C.

Polycarp 4.20.3

762

3. Gregorius Deusdedit episcopo Mediolanensi . In epistola XIIII lib. XII. a a a b

Nulli dubium est, quia sicut sacerdotibus res in episcopatu acquisitas nulla est alienandi

licentia, ita et de his, quas ante habuerint, quicquid iudicare voluerint, non vetantur . c a

a) folgt erst nach XII K.

b) XIII K.

c) om. K.

Polycarp 4.20.4

763

4. Ex concilio Cartaginensi. a

Ut episcopi vel quicumque cleri in eos, qui catholici christiani non sunt, etiam si consanguinei b c

fuerint , per donationes rerum suarum nichil aliquid conferant. b

a) ganze Inskr. om. K.

b)-b) Ut - fuerint om., Rest des Kap. schließt ohne Absatz an IV 20,3 an K.

c) clerici C.

Polycarp 4.21.1

764

XXI. Ut episcopus corrigat, quod ab antecessore suo illicite commissum est. a

1. Hylarus . b

Sed et quod quis commisit illicite aut a decessoribus suis invenit admissum , si proprium c

periculum vult vitare, damnabit. Nos enim in nullo volumus severitatem ultionis exercere; sed

qui in causis Dei vel contumatia vel aliquo excessu deliquerit aut ipse, quod perperam fecit,

abolere noluerit, in se, quicquid in alium non resecarit, inveniet. Quod ut deinceps possit

tenatius custodiri, si placet, ut omnes sententias et subscriptiones proprias commodate, ut d

synodali iuditio aditus claudatur. Ab universis episcopis et presbiteris acclamatum est. Exaudi, e

Christe, Hylaro vita. Dictum est VI : Hec confirmamus, hec docemus. f

a) Zahl om. K.

b) Hylarius K.

c) korr. in amissum C.

d) om. C.

e) auditus K.

f) VII K; sexies C.

Polycarp 4.22.1

765

XXII. Ut non liceat episcopo a sacerdote vel alio clerico vel a sanctis locis ultra statuta a b

patrum quicquam exigere.

1. Pelagius papa Cresconio illustri.

Illud magnitudinem tuam mimime volumus ignorare, Siracusan. civitatis .piscopus inter alia,

qu. in cautionum suarum pagina spopondit. Hoc etiam specialiter sub interpositione p.n.

legitime promisisse relegitur , numquam se a quolibet diocesis suae presbitero ultra duos c

solidos cathedratici nomine petiturum nec per quamlibet aliam occasionem quicquam in eius d d

se dispendio esse gesturum. Quod magnitudo tua non solum de predicto episcopo sed de

omnium .piscoporum Sicili. personis competenti sollicitudine custodire non desinat, nec ipsa

queque prandia innormia fieri, sed secundum mediocritatem uniuscuiusque loci episcopo ad e f

consignationem venienti susceptionis parare convivium, quia nec eo pretextu pauperibus g h

incuti damna volumus aut qualibet ratione permittimus.

a) Zahl om. K.

b) clero K.

c) legitur C.

d) nomine petiturum K; petituturum nomine CR.

e) q) q M.

f) innorma R.

g) davor n K.

h) ex R.

Polycarp 4.22.2

766

2. Leo papa IIII.

Nulli episcoporum liceat a subiecto sacerdote vel alio quolibet clerico et piis locis dationes a

ultra statuta patrum exigere aut super posita in angariis inferre , sed cum sit optimus b

perspector, ita perspiciat, ut univers. oves sibi commiss. a se maxime alantur atque in

necessitatibus adiuventur quam illicitis exactis dationibus opprimantur, quia Dominus pascere

et docere nos docuit et omnibus ministrare non terrenis lucris vel avaritiis delectari.

a) sub) to MR; subdito C.

b) referre K.

Polycarp 4.22.3

767

3. Ex VII. synodo. Cap. IIII.

Predicator ecclesie Paulus divinus apostolus acsi canonem ponens Ephesiorum presbiteris

immo vero et omni sacrat. plenitudini ita fiducialiter perhibuit: `Argentum et aurum aut

vestem nullius concupivi, omnia ostendi vobis, quoniam sic laborantes oportet suscipere

infirmos', beatius existimans dare quam accipere. Propter quod et nos edocti ab eo diffinimus, a

nullatenus episcopum turpis lucri gratia excogitare ad excusandas excusationes in peccatis

expetere aurum vel argentum aut aliam speciem ab episcopis vel clericis vel monachis, qui sub b

ipso sunt. Ait enim apostolus: `Non debent filii parentibus thesaurizare, sed parentes filiis.' Et c

apostolus Paulus: `Pascite qui in vobis est gregem Dei, non coact. sed spontane. secundum

Deum non turpis lucri gratia neque dominantes in clero, sed forma facti gregis, et cum

apparuerit princeps pastorum, percipietis inmarcescibilem coronam.'

a) estimans CR.

b) vel C.

c) paurentibus M.

Polycarp 4.22.4

768

4. Gregorius VII. papa.

Nullus episcopus gravamen seu servile servitium ex usu contra ecclesiasticam normam

abbatibus seu clericis suis imponat vel interdictum sacerdotale offitium pretio interveniente

restituat. Quod si fecerit, officii sui periculum subeat. a

a) Qd K.

Polycarp 4.23.1

769

XXIII. De echonomis . a b

1. Ex concilio Calcedonensi.

Quia in quibusdam ecclesiis, sicut ad nos pervenit, sine .conomo episcopi res ecclesiasticas c

tractant, placuit, omnes ecclesias episcopos habentes habere et .conomos de proprio clero, qui

gubernent ecclesie res cum arbitrio episcopi sui , ut non sine testimonio sit gubernatio d d

ipsarum rerum ecclesiasticarum et ex hoc eveniat dispergi eiusdem ecclesie res et sacerdotali e

dignitati obtrectatio generetur. Si vero quis hec non observaverit, divinis subiaceat regulis.

a) Zahl om. K.

b) equonomis R.

c) .quonomo R.

d) sui episcopi M.

e) ante correctionem: ipaarum M.

Polycarp 4.23.2

770

2. Gregorius Antemio subdiacono . In epistola L lib. XI. a

Volumus ut frater noster Paschasius et vicedominum sibi ordinet et maiorem domus, quatinus b

possit vel hospitibus supervenientibus vel causis, que eveniunt, idoneus et paratus existere. Si

vero neglegentem eum prospicis vel ea, que dicimus , implere differentem, omnis clerus eius c

adhiberi debet, ut communi consilio ipsi eligant quorum personæ ad ea, que prediximus , d e

valeant ordinari.

a) diacono C.

b) om. CR.

c) dicis K.

d) ante correctionem: persona M.

e) diximus C.

Polycarp 4.24.1

771

XXIV. Ut ecclesiastica officia singula singulis personis committantur. a

1. Gregorius papa omnibus episcopis.

Singula ecclesiastici iuris officia singulis quibusque personis siggillatim committi debere b

iubemus. "Sicut enim in uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra non

eundem actum habent", ita in ecclesie corpore secundum veridicam Pauli sententiam in uno

eodemque spiritu alii conferendum est hoc officium, alii committendum est illud. Neque c c d

enim quantumlibet exercitat. uni person. uno tempore duarum rerum officia sunt

committenda, quia `si totum corpus oculus , ubi auditus?' Sicut enim varietas membrorum per e

diversa officia et robur corporis servat et pulcritudinem representat, ita varietas personarum

per diversa nichilominus officia distributa et fortitudinem et venustatem sancte Dei ecclesie f

manifestat. Et sicut indecorum est, ut in corpore humano alterum membrum alterius fungatur

offitio, ita nimirum noxium simulque turpissimum, si singula rerum ministeria personis totidem

non fuerint distributa.

a) Zahl om. K.

b) singillatim KC; suggillatim R.

c) spirituali MKCR.

d) om. C.

e) om. K.

f) vetustatem K.

Polycarp 4.25.1

772

XXV. Ne officia ecclesiastica laicis committantur. a b b

1. Gregorius Ianuario episcopo Sardini. . In epistola LXXIIII lib. VIIII. c c c d e

Cavendum a fraternitate vestra est, ne secularibus viris atque non sub regula vestra degentibus

cuiuslibet res ecclesie committantur, sed probatis de vestro offitio clericis, in quibus, si quid f

repperiri potuerit pravitatis ut in subditis emendare, quod illicite gestum fuerit, valeatis, quos g h i

videlicet apud vos habitus sui officium magis conveniat quam excusat . j

a) Zahl om. K.

b) ecclesiastica officia C.

c) erst hinter VIIII. K.

d) om. R.

e) L XXVIII C.

f) Endung korr. M.

g) poterit K; putuerit R.

h) iustum korr. in iestum M.

i) quo K.

j) excuset C.

Polycarp 4.25.2

773

2. Idem . a

Si quis ecclesiasticorum umquam titulos ponere sive in rustico sive in urbano predio sua

sponte presumpserit, anathema sit. Is autem, qui preest ecclesie, si hoc vel fieri precepit vel

sine sua preceptione factum digna puniri animadversione neglexerit, anathema sit.

a) om. K.

Polycarp 4.26.1

774

XXVI. Ut episcopi, qui apostolice sedis ordinationi subiacent annuae idibus Maii liminibus a b c

apostolorum presententur . d

1. In concilio Zachari. pap.. e

Iuxta sanctorum patrum statuta et canonum instituta omnes episcopi, qui huius apostolice f

sedis ordinationi subiacent, qui propinqui sunt, annu. idibus Maii sanctorum principum g h

apostolorum Petri et Pauli liminibus presententur omni occasione seposita. Qui vero de

longinquo iuxta cyrographum suum impleant. Nam qui huius constitutionis contemptor

extiterit preter si egritudine fuerit detentus, sciat se canonicis subiacere sententiis. i

a) Zahl om. K.

b) sedi R.

c) mai R.

d) presentetur R.

e) consilio R.

f) instituta K.

g) propnqui M.

h) madii C.

i) extisterit K.

Polycarp 4.27.1

775

XXVII. De corepiscopis. a

1. Damasus.

De corepiscopis, de quibus nos consulistis , quale sit eorum ministerium aut quid eis agere b

liceat, quia audivimus eos iam esse prohibitos aut quid de his, qui iam ordinati reperiuntur, c

agendum sit, nichil vobis certius respondere videtur quam apud decessoribus nostris d e e

decretum reperimus, ut eis ad veniam nichil prorsus aliud reservetur quam privatio sacri

misterii, quod inlicite assumpserunt. Nimis ergo eorum institutio improba, quid, ut hi de f f

summo sacerdotii misterio aliquid presumant, omni auctoritate caret. Quod ipsi idem sint, qui g h

et presbiteri sufficienter invenitur, quod ad formam et exemplum LXX inveniuntur prius

instituti. Sed quia Deo gratias modo necessarii sicut in primitiva ecclesia propter studium, i j

quod erga pauperes exigebant , non sunt et quia illicita presumebant et, quod agebant, actum k

non erat, ideo tam ab hac sancta sede quam ab omnibus totius orbis episcopis a pontificalibus

sunt remoti officiis. Non amplius quam duos ordines inter discipulos Domini esse cognovimus. l

Unde iste tercius processit, funditus ignoramus et, quod ratione caret, extirpare necesse est.

Quod enim episcopi non sunt, qui minus quam a tribus aut qui ab uno vel a duobus sunt m n

ordinati episcopis, nec nominentur episcopi. Si nomen non habent, qualiter officium habent?

Quicquid enim inter episcopos aut de rebus ad eos solummodo perinentibus egerint, necesse

est, ut irritum sit, quia quod non habent, dare nequaquam possunt , presertim cum nullus ex o o

LXX discipulis, quorum spetiem isti antequam prohiberentur in ecclesia gerebant, nil de hoc, p p q

quod apostolis eorumque successoribus specialiter debeatur , legitur assumsisse. Nec in lege r s

Domini de his, que summis sacerdotibus, id est Moyses et Aaron, erant specialiter concessa, t u

filii Aaron quicquam presumebant. Sic et modo, quia umbra legis transiit et lux evangelii

corruscat, de his, que summis sacerdotibus, id est episcopis, quorum Moyses et Aaron v u

formam, tenuerunt, illi qui LXX discipulorum formam gestant, in quorum videlicet tipo filii w

Aaron erant , nichil presumere debent. Benedictionem, quam predicti corepiscopi ante suam x x

prohibitionem per manus impositionem dabant, magis nobis videtur vulnus inferre quam y

salutem. Et illi, qui pontificatus apicem non habeant, dare quid poterant, quoniam nichil in

dante erat, quod ille posset accipere. Aut quis hominum, ut more humano loquar, dare potest,

quod non habet? Et ideo, quod presumebant, irritum erat et nil tangenti proficiebat, sed magis

maledictionem pro benedictione conferebant.

a) ganze Titel om. K.

b) consuluistis C.

c) ut K; aud R.

d) responderi C.

e) decessores nostros K.

f) über d. Zeile M.

g) sumo C.

h) ministerio CR.

i) Qed R.

j) necessaria MK.

k) exibe/bebant (Zeilenwechsel) C.

l) om. MK.

m) Quia C.

n) ut MK.

o) possint nequaquam korr. in nequaquam possint M.

p) isti speciem C.

q) nichil C.

r) apùs M.

s) debebatur C; debatur R.

t) simmus R.

Polycarp 4.27.1

776

u)-u) Moyses (moysi CR) - est om. K.

v) simmus R.

w) erst hinter gestant C.

x) erant aaron K.

y) folgt durchgestr. nochmals videtur M.

Polycarp 4.27.2

777

2. Leo episcopus omnibus episcopis. De eadem re.

Quamvis corepiscopis et presbiteris plurima cum episcopis ministeriorum communis sit

dispensatio, quedam tamen sibi prohibita noverint, sicut est presbiterorum diaconorum ac

virginum consecratio, sicut constitutio altaris ac benedictio vel unctio. Sic quidem nec exigerea

eis altaria, nec ecclesias consecrare licitum est, nec per impositiones manuum fidelibus

rebaptizatis vel conversis ex heresi paraclitum spiritum sanctum tradere, nec crisma conficere , b

nec crismate baptizatorum frontes signare, nec publice quidem in missa quemquam p.nitentem

reconciliare , nec formatas cuilibet .pistolas mittere. Hec enim omnia illicita sunt cor.piscopis, c

qui ad exemplum et formam LXX duorum discipulorum esse noscuntur, vel presbiteris, qui d

eandem gestant figuram, quoniam quamquam consecrationem habeant, pontificatus tamen

apicem non habent. que nimirum omnia solis debere summis pontificibus precipitur , ut per e f f g

hoc et discretio graduum et dignitatis fastigium summi pontificis demonstretur. Sed neque g

coram episcopo licet presbiteris in presbiterium introire, nec presente antistite infantem

tinguere aut signare, nec penitentem sine preceptione episcopi sui reconciliare, nec eo presente

nisi illo iubente sacramentum corporis et sanguinis Christi conficere, nec eo coram posito

populum docere vel benedicere aut salutare, neque plebem utique exhortari.

a) korr. in erigere C.

b) confiscere R.

c) reconcilare R.

d) om. K.

e) soli K.

f) summo pontifici K.

g)-g) precipitur - pontificis om. K (Seitenwechsel).

Polycarp 4.28.1

778

XXVIII. De pactis, que inter se vel cum aliis episcopi contrahunt. a

1. Pelagius.

Eleutherius frater et coepiscopus noster dicit, quod mater eius in casa, que Castellum dicitur

oratorium construxisset ac dedicaverit et in eodem loco monachos constituerit, ex quibus b

unus est presbiter. Hoc autem tempore dedicationis inter episcopum Cardelum , cuius ipsa c d

diocesis est, et matrem suam asserit convenisse, ut quicquid dedicationis vel martirum die,

quorum in eius monasterio reliqui. sunt, per fidelium oblationes intraverit, medietatem e f