Gregarina sp.). Tuzilishi va rivojlanish sikli. Sporalilar (Apicomplexa, Sporozoa) kenja tipi

Ko'payishi va hayot sikli. 

Jinssiz ko'payish faqat kam sonli arxe- 

gregarinalar hamda  neogregarinalar  turkumlari  vakillarida  kuzatilgan. 

Asosiy  ko'pchilik  gregarinalar,  xususan  haqiqiy  gregarinalar  turkumi 

vakillari faqat jinsiy y o 'l bilan ko'payadi.  Jinsiy ko'payish quyidagicha 

boradi.  Tanasi  m a’lum  bir  kattalikka  yetgan  gregarinalar  epimeritini

Gregarinalar.

A  -   C orycella  armata,  В  -   Stylocephalus  longicollis,  D   -   Gregarina  blattarum, 

E  -   gregarina  sporasi:  1  -   epimerit,  2  -   protomerit,  3  -   deytomerit,  4  -   kutikula, 

5  -  yadpo.

yo ‘qotadn; juft-juft bo'lib bir-biriga yopishib, sizigiy hosil qiladi (13 D- 

rasm). Sizigiy atrofiga umumiy qobiq (sista) hosil b o iad i. Sizigiydagi har 

qaysi gregarinaning yadrosi mustaqil ravishda k o ‘p marta mitoz yo'li bi­

lan bo'linadi. Hosil bo'lgan yadro bo'lakchalari sitoplazma cheti bo'ylab 

joylashadi. Har qaysi yadrocha atrofiga biroz sitoplazma ajralib chiqishi 

natijasida judako'p jinsiy hujayralar (gametalar) hosil bo'ladi. Sitoplazman­

ing ishlatilmay qolgan qismi keyinchalik yo'qolib ketadi. Bitta sizigiyning 

har xil individlari (gamontlari)da hosil bo'lgan gametalar o'rtasida kopu- 

lyatsiya (juftlashish) sodir bo'ladi (juftlashadi). Gregarinalarda kopulyatsiya 

bir  xil  gametalar  (izogamiya)  yoki  har  xil  kattalikdagi  gametalaming 

qo'shilishi  (anizogamiya) tariqasida sodir bo'lishi  mumkin.  Qo'shilish

natijasida hosil bo‘lgan zigota qattiq po'stga o ‘ralib oosistaga aylanadi. 

Oosista ichida endi jinssiz k o ‘payish sporogoniya sodir boiad i.  Oosista 

yadrosi ketma-ket boiinib, 8 ta kichik yadroni hosil qiladi. Bunda dastlab­

ki ikki bo ‘linish meyoz orqali sodir bo ‘lganidan xromosomalar soni ikki* 

baravar kamayadi. Oosista sitoplazmasi ham 8 b o iak ka ajraladi; ulardan! 

juda kichik chuvalchangsimon tanachalar-sporozoitlar hosil boiadi. Ana 

shunday oosistalar boshqa hayvonlarga yuqishi mumkin.

Yetilgan sistalar hayvonning axlati bilan chiqib ketadi. Bu sistalar boshqa 

hayvonlar ichagiga tushganida yorilib, ichidan sporozoitlar chiqadi. Sporo­

zoitlar juda harakatchan bo‘lib, ichak hujayralariga kirib olib o ‘sadi. Sporo- 

zoit  tanasining  hujayradan  tashqarida  qolgan  qismi  ayniqsa  ko'proq 

cho‘ziladi. Asta-sekin epimerit, protomerit va deytomerit hosil bo‘lib, yangi 

gregarina shakllanadi.  Shundan so'ng bu jarayon yana takrorlanadi.

Shunday qilib, gregarinaning rivojlanish siklini uch bosqichga bo ‘lish 

mumkin.  Birinchi bosqichda  gregarinalar voyaga yetadi.  Ikkinchi bos- 

qichda jinsiy hujayralar hosil bo‘ladi va uruglanish (kopulyatsiya) sodir 

boiadi. Uchinchi bosqichda zigota (oosista)lar rivojlanadi va sporozoitlar 

hosil bo‘ladi.  Gregarinalar faqat umurtqasiz hayvonlarda parazitlik qil- 

gani sababli katta iqtisodiy ahamiyatga ega emas.