“Grafitli konlar minerallarining boyitiluvchanligini ilmiy asoslash”

 
Kureiskoy kriptokristalli (amorf) grafit koni
Dunyodagi eng katta grafitli Tunguska provinsiyasi xuddi shu nomdagi ko’mir 
havzasining g’arbiy chekkasida joylashgan. Bu yerda, katta maydonda (taxminan 48 
ming km
2
), ko’p sonli trias tuzoqlari va diabazali to’siqlar Perm ko’mir qatlamlarining 
grafitlanishiga olib keldi. Kriptokristalli grafitning bunday qiyalik qatlamlari Fatyanixa, 
Baxt, Kureyka, Nijniy Tunguska daryolari bo’ylab ochilib, alohida konlarni hosil qiladi. 
Hammasi bo’lib 15 ta sanoat obyektlarini tashkil etadi. Ularning eng muhimlari- 
Kureiskoye va Noginskoye.

---

39
Kureiskoe koni daryo bo’yida joylashgan. Kureyki (Yeniseyning o’ng irmog’i), 
og’zidan100 km uzoqlikda (Krasnoyarsk o’lkasining Turuxansk tumani). Bu kon 1861-
yilda savdogar M.KSidarov tomonidan XIX-asr oxiri XX-asr boshalrida kashf etilgan, 
vaqti-vaqti bilan ekspluatatsiya qilingan, ma’lumki, 1918-yilgacha 14 ming tonna grafit 
qazib olingan.
V.P. Solonenkoning ma’lumotlariga ko’ra, konning maydoni O’rta va Yuqori 
Karbon davrining jinslaridan (Katskaya to’plami) va Quyi Perm (Burguklinskaya 
to’plami) tuzilmalaridan iborat bo’lib, ular trias davrining tuzoqli bosqinlari natijasida 
buzilgan. Qalinligi 25 m gacha bo’lgan yumshoq qiyalikli grafit koni Burguklinskaya 
to’plamining konlari bilan chegaralangan; cho’kishning umimiy cho’kishi shimoli-
sharqda o’rtacha 2-5
0
burchak ostida 61 m gacha o’zgarib turadi. Grafit koni grafit 
slanetsining yupqa qatlami bilan qoplangan bo’lib, uning uchidan kvarsit o’tadi. 
Qumtoshlar, slanestlar, undan keyin kulrang qumtoshlar kichik qalinlikdagi bo’sh teras 
konlari butun maydon bo’ylab ishlab chiqilgan 
Grafit koni juda murakkab ichki tuzilishga ega: u har xil sifatdagi kriptokristalli 
grafit grafit qatlamlaridan iborat bo’lib, tarkibida ko’plab ksenolitlar vaterrigen 
jinslarning linzalari, shuningdek, ostki tog’ning yuqori qismiga bog’langan diazaza 
tarkibidagi apofizlar va tomirlar mavjud. Rudaning tarkibiga dominant kriptokristalli 
grafitdan tashqari uning mayda va yirik o’lchamli navlari, mineral aralshmalar, pirit, 
kalsit, apatit, sirkon, magnetit, rutil, xlorit, seritsit va boshqalar kiradi.
Grafit koni yuqori qalinlikdagi diabaza tokchasi ta’sirida karbonli qatlamning 
termal metamorfizmidan hosil bo’lgan, deb ishoniladi,. Bu esa uzoq isitish vaqtini 
keltirib chiqaradi. Isitish harorati 1250 dan 700
0
gacha baholanadi. Grafit hosil 
bo’lishining bu mexanizmi, xususan, rudalarda grafitlangan ko’mir qatlamlari 
mavjudligi bilan tasdiqlanadi.