4
KIRISH
Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurligi.
Mazkur
dissertatsiya
ishining dolzarbligiga Butun dunyoda mineral xom ashyoning yangi manbalarini
prognoz qilish, qidirish va qidirish geografik-iqtisodiy, tog'-kon, texnik-texnologik va
boshqa shart-sharoitlarning murakkablashuvi tufayli geografik qidiruv jarayonining
barcha qismlarini o'tkazish uchun murakkab va qimmatga tushmoqda.
Geologiya
sanoati oldida turgan muammolar qidiruv va qidiruv ishlaridan tortib, yakuniy tijorat
mahsulotini olishgacha bo'lgan yangi yondashuvlar, ilmiy nazariyalar,
usullar va
texnologiyalarni ishlab chiqish va qo'llash zarurligini belgilaydi.
O‘zbekiston oltin, kumush va boshqa qimmatbaho va nodir yer metallari bo‘yicha
dunyodagi eng yirik zahiralarga ega mamlakatlardan biridir. Respublikamiz xalq
xo‘jaligida foydalaniladigan deyarli barcha turdagi foydali qazilmalarni o‘z ichiga
olgan yer qa’rining geologik tuzilishining o‘ziga xos xilma-xilligi bilan ajralib turadi.
Bugungi kunda turli foydali qazilmalarning 3 mingdan ortiq konlari va istiqbolli ruda
konlari, jumladan, 100 ga yaqin turdagi mineral xomashyo topilgan bo‘lib, ulardan 60
dan ortig‘i ishlab chiqarishga jalb etilgan. Ulardan 1100 tasi, jumladan 50 tasi asliyat,
41 tasi rangli, nodir,
radioaktiv va qora metallar, 187 tasi yoqilg‘i-energetika, 19 tasi
tog‘-kon-kimyo, 45 tasi tog‘-kon xomashyosi, shuningdek, salmoqli miqdordagi konlari
o‘zlashtirishga tayyorlandi. qurilish materiallari, er osti suvlari va boshqa foydali
qazilmalar.
O‘zbekiston Respublikasining foydali qazilma konlari MDHning boshqa
davlatlaridan nafaqat o‘zining ulkan zahiralari bilan, balki bir qator xususiyatlari bilan
ham
ajralib turadi, ular orasida quyidagilarni ta’kidlab o‘tmoqchiman. Birinchidan,
tabiiy va foydali qazilma boyliklar yirik konlarda jamlangan va ularni qazib olish
joyidayoq kompleks qayta ishlash imkoniyati mavjud; Ikkinchidan,
minerallarning
ko'p turlari nafaqat foydali komponentlarning yuqori tarkibiga, balki hamrohlik
qiluvchi elementlarning keng doirasiga ega; Uchinchidan, konlarning ko‘pchiligi
foydali komponentlarni yuqori darajada ajratib olishni ta’minlaydigan
va jahon
bozorida talab yuqori bo‘lgan mahsulotlarni ishlab chiqarishni ta’minlaydigan nisbatan
oddiy ruda boyitish texnologiyasidan foydalangan holda ochiq usulda qazib olinishi
mumkin; Toʻrtinchidan, koʻplab foydali qazilma konlari transport yoʻllari va
5
resurslarning hududlararo harakatlanish vositalari, shu jumladan suyuq va gazsimon
foydali qazilmalarni quvurlar orqali tashishga ega boʻlgan yaxshi rivojlangan,
aholi
zich joylashgan hududlarda joylashgan; Beshinchidan, ishlab chiqarish va ijtimoiy
infratuzilma, malakali kadrlar, konchilik kasb-hunarlari bo‘yicha
mutaxassislar
tayyorlash bo‘yicha oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlari tizimi mavjudligi.
Yuqorida qayd etilgan farmondan kelib chiqqan holda, geologiya-qidiruv ishlarini
yo‘lga qo‘yish uchun maydon va hududlar sezilarli darajada kengaytirilgani tubdan
muhim ahamiyatga ega. Bundan tashqari, er qobig'ining yuqori gorizontlaridan
tashqari, litosferaning yuqori qobig'ining kirish mumkin bo'lgan qismini, shu jumladan
yopiq hududlardagi zamonaviy konlar ostidagi geologik tadqiqotlar doirasiga jalb qilish
kerak. Tarmoq oldidagi ushbu murakkab va prinsipial yangi vazifa chuqur va o‘ta
chuqur burg‘ulash, yuqori aniqlikdagi geofizik tadqiqotlar va turli seysmik usullar
bo‘yicha jahon tajribasidan foydalanishni taqozo etadi. Tarmoqli
ilmiy muassasalarda
petrologiya, mineralogiya va geokimyoning jahon ilm-fanining so‘nggi yutuqlari
asosida yangi uslublarini ishlab chiqishga alohida e’tibor qaratish zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: