|
Rossiyaning umumiy tashqi qarzi, milliardlab AQSh dollari.
Rossiyaning davlat qarzining o'zi ham mutlaq ko'rsatkichlarda, ham yalpi ichki
mahsulotga nisbatan boshqa yirik iqtisodiyotlardan past. Biroq, Rossiyaning o'ziga xos xususiyati
shundaki, unda ko'plab davlat kompaniyalari mavjud bo'lib, ularning qarzlari nafaqat
daromadlari bilan solishtirganda, balki butun yalpi ichki mahsulotga nisbatan juda katta.
2015 yil boshida, Markaziy bank ma'lumotlariga ko'ra, kengaytirilgan
ta'rifda Rossiya tashqi davlat qarzi (davlat kompaniyalari qarzi bilan birgalikda
davlat qarzi deb ataladi) 377 milliard dollardan ortiq. 2014-yilda rublning
qadrsizlanishi tufayli bu pullarni davlat va davlat kompaniyalariga berish, AQSh va
Yevropa Ittifoqi sanksiyalari tufayli qayta kreditlash qiyinlashdi. Shunday qilib,
hozirgi vaqtda davlat yoki davlat kompaniyalarining defolt xavfi ortdi. Qo'shimcha
tahdid yalpi ichki mahsulotning dollar ko'rinishida kamayishi bo'ldi, shuning
uchun iqtisodiyot hajmiga nisbatan davlat qarzi darajasi ortib bormoqda.
Shunga qaramay, bu tahdidni bo'rttirib bo'lmaydi - eng yirik davlat kompaniyalari
Gazprom va Rosneft, hatto neft narxining tushib ketishi sharoitida ham
18
http://www.vestifinance.ru/articles/62448 Oreshkin Moliya vazirligi
39
doimiy valyuta tushumlari va Rossiya ijobiy savdo balansiga va sezilarli
zaxiralarga ega.
Tashqi davlat qarzi
Xorijiy valyutadagi tashqi qarz 1,9 milliard dollarga oshib, 56,8 milliard dollarga
(4,195 trillion rubl) yetdi. Rublda bu ko‘rsatkich 799,7 mlrd yoki 23,6% ga oshib, 4,2
trln rublni tashkil qildi.
2019 yilning birinchi yarmida Rossiya Federatsiyasi Moliya vazirligi tashqi davlat
qarzining Rossiya tarixida misli ko'rilmagan o'sishini amalga oshirdi. Xorijiy kreditorlar
oldidagi g‘azna qarzi miqdori 1,5 barobarga – 44 milliard dollardan 64 milliard dollarga
oshgan. 2-chorakda qarzning o'sish sur'ati 50% ni tashkil etdi, bu nominal ko'rinishda
kreditlarni 20,3 mlrd.
Qarz olishning asosiy manbai federal kredit obligatsiyalari edi. Umuman olganda,
Moliya vazirligi OFZni sotish orqali byudjetga 1,361 trillion rubl jalb qildi. Shu bilan birga,
Markaziy bank ma'lumotlariga ko'ra, norezidentlar ushbu hajmning 53 foizini egallab, 11
milliard dollar sarmoya kiritgan. Tabiiyki, Moliya vazirligining qarzi kuchaygan - 14,7
milliard dollar. Farqi kreditlar bo'yicha foizlarni to'lash uchun kerak bo'ladi. Shu bilan
birga, valyuta davlat qarzi 22,4 milliard dollarga yetib, 5,7 milliard dollarga oshgan.
Eslatib o‘tamiz, 2019-yilning mart oyida Moliya vazirligi 2,5 milliard dollarlik
yevroobligatsiyalarni joylashtirdi, qolgan investorlar birja bozoridan sotib olishdi.
Byudjetning 1,6 trillion rubl miqdoridagi profitsiti hisobga olinsa, Moliya vazirligi sun'iy
ravishda "qora kun" uchun maxsus zaxira yaratayotganga o'xshaydi. Bu neft narxining keskin
pasayishi yoki yangi sanktsiyalar e'lon qilinishini kutishning oqibati bo'lishi mumkin, shu
jumladan AQSh tomonidan Rossiya qarzini sotib olishni taqiqlash. Biroq, hatto oshgan davlat
qarzi ham yalpi ichki mahsulotning atigi 16 foizini tashkil etadi, bu dunyodagi eng past
ko'rsatkichlardan biridir.
Bundan tashqari, mamlakatning umumiy tashqi qarzi 487 milliard dollarni tashkil etadi va 518,3 milliard
dollar valyuta zaxiralari hisobidan to‘liq qoplanadi. Dunyoning hech bir rivojlanayotgan davlati bunday to‘lov
qobiliyatiga ega emas.
Yana bir tashvish - davlat qarzining keskin o'sishi bilan rubl kursi
barqarorlikni yo‘qotish xavfi bor. Gap shundaki, xorijlik investorlar asosiy harakatlantiruvchiga aylanmoqda
40
Rossiya valyutasining qiymatini yashin tezligida o'zgartira oladigan kuch. Shunday
qilib, qarz bozori va umuman global iqtisodiy vaziyat o'zgargan taqdirda, xorijiy
kapital Rossiyani tez tark etmoqda. Bu 2014 yilda sodir bo'ldi, o'shanda davlat
qarzining 600 milliard rublga sotilishi rublning bir dollar uchun 56 dan 70 rublga
tushishiga sabab bo'lgan.
Rossiya Federatsiyasi Markaziy bankining 2015 yil 4 fevraldagi
ma'lumotlariga ko'ra, kengaytirilgan ta'rifda Rossiyaning tashqi davlat qarzi
(davlat qarzi davlat kompaniyalarining qarzi bilan birgalikda) 377 milliard
dollardan oshadi.
19
2013-yil sentabr oyida Rossiyaning tashqi davlat qarzi 12,6 foizga o‘sib, 55,78 milliard
dollarga yetdi. Moliya vazirligining rasmiy materiallariga ko‘ra, o‘sish asosan obligatsiyalar
bo‘yicha qarzning 40,65 milliard dollargacha oshgani bilan bog‘liq.
Sentyabr oyi davomida obligatsiyalar qarzlari darhol 18,3 foizga oshdi. Eng muhimi - 15 milliard
dollar - Rossiyaning 2030 yilda muddati tugaydigan obligatsiyalari bor. 2014 yil uchun to'lovlar
rejalashtirilgan emas va 2015 yilda Rossiya kreditorlarga ikki milliard dollar berishga majbur bo'ladi.
Parij kreditorlar klubiga Rossiyaning qarzi bor-yo‘g‘i 185 million dollarni, Iqtisodiy
o‘zaro yordam kengashining sobiq mamlakatlariga qarzi 960 million dollardan sal
ko‘proqni tashkil qiladi. Xorijiy valyutadagi davlat kafolatlari ostida qarzlar 11,3 mlrd.
2012 yil 1 yanvar holatiga tashqi davlat qarzi 35,8 milliard dollarni (27,7 milliard
yevro) tashkil etdi. 2012-yil 1-oktabr holatiga ko‘ra, Moliya vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra,
Rossiyaning tashqi davlat qarzi dollar hisobida 40,545 mlrd (yoki yevroda hisoblanganda
31,355 mlrd) ni tashkil qilgan. 2011 yil davomida Rossiyaning davlat tashqi qarzi dollarda
10,4 foizga, yevroda esa 8,4 foizga kamaydi.
19
Rossiya Federatsiyasining tashqi qarzi (batafsil tahliliy taqdimot ).
41
Do'stlaringiz bilan baham: |
