G‘o‘za kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Reja

Gommoz

Kasallikning geografik tarqalishi. Gommoz dunyoning barcha g‘o‘za eqiladigan mamlakatlarida uchraydi, ammo uning tarqalishi har xil. Xindiston, Xitoy, Koreya, Gvatemala, Sudan, Nigeriya, Bolgariya, Yugoslaviya hamda AQShning g‘o‘za kamarida joylashgan, yiliga o‘rtacha 250-700 mm yoki ko‘proq yog‘ingarchilik kuzatiladigan shtatlarida (Texas, Nyu-Meksika, Arizona, Oklaxoma) keng tarqalgan, Turkiya, Misr va Kongo kabi davlatlarda juda kam uchraydi (Verderevskiy, 1955; Smith, 1956; Tjamos va b.q., 1979; Bird va b.q., 1981; Davis va b.q., 1996; Hake va b.q., 1996). Markaziy Osiyo va Ozarbayjonning barcha mintaqalarida tarqalgan (Karimov, 1976; Rasulev, 1981).

O‘zbekistonda kasallik odatda har mavsumda umumiy g‘o‘za maydonining 2-2,5 foizida uchraydi, ammo ba’zi «gommoz» (misol uchun 1998) yillari ekin 5-6 foiz maydonda zararlandi. Kasallikning 1995-1999 yilarda tarqalishini tahlil qilish asosida O‘zbekiston viloyatlarini quyidagi 3 ta taxminiy guruhga bo‘lish mumkin.

1. Gommoz har yili tarqalishi ehtimoli bo‘lgan guruh: Andijon, Namangan, Farg‘ona va Toshkent viloyatlari.

2. Gommoz o‘rtacha darajada tarqalishi ehtimoli bo‘lgan guruh: Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Samarqand, Qashqadaryo, Surxondaryo viloyatlari.

3. Gommoz kam yoki juda kam uchraydigan guruh: Buxoro, Navoiy, Jizzax, Sirdaryo va Xorazm viloyatlari.

Bu guruhlar taxminiy ekanligini yana bir karra ta’kidlash lozim, chunki ba’zi yillari zonalarning relyefi va mikroiqlimi, tuproq tarkibi, ob-havo sharoitlari va birlamchi infeksiya miqdori (urug‘lik chigitning zararlanish darajasi) kabi faktorlarga bog‘liq holda ayrim viloyat yoki viloyat ichidagi mintaqa (tuman, xo‘jalik) gommozning ekinda tarqalishi bo‘yicha vaqtincha qo‘shni guruhga o‘tib turishi mumkin.