Glossariy adabiy til – Umumxalq tilining til meyorlari doirasida sayqallangan shakli. Alifbo

GLOSSARIY
Adabiy til – Umumxalq tilining til meyorlari doirasida sayqallangan shakli.
Alifbo – harflar tovushlarning malum tartibda joylashgan harfiy ifodasi (sirasi).
Lotin alifbosiga asoslangan o‘zbek alifbosi 29 harf va tutuq belgisidan
iborat.
Artikulatsiya – tovushlarning paydo bo‘lishidagi nutq a’zolarining holat va
harakati.
Assimilatsiya – bir tovushning yon tovushga moslashishi, singishi.
Progressiv assimilatsiya – oldingi tovushning ta’sirida keyingi tovushning
o‘zgarishi: ottan (otdan), yurakka (yurakga).
Regressiv assimilatsiya: keyingi tovushning tasirida oldingi tovushning o‘zgarishi: tussiz(tuzsiz), yossin (yozsin).
Antonimlar – ma’nosi bir-biriga zid bo‘lgan so‘zlar: katta-kichik, yosh-u qari,
oq- qora.
Arxaik so‘zlar – eskirgan so‘zlar: ajun – dunyo, aya – kaft, ayag‘ – sharob,ayru – yoki (Koshg‘ariy)
Badiiylik – adabiyot va san‘at asarlarining ijtimoiy-estetik ahamiyatini belgilovchi sifati va darajasi.
Va’z – Notiqlar tomonidan o‘qiladigan nutq. Diniy aqidalarni targ‘ib qilishga
qaratilgan nutq.
Voiz – Diniy mavzuda va’z qiluvchi, nitq irod etuvchi notiq.
Vulgarizm – (qo‘pol va haqoratli so‘zlar) Adabiy tilda boshqa tillardan olinganqo‘pol so‘zlarni nutqda noo‘rin va ko‘p qo‘llash.
Dialog – Ikki kishi orasidagi nutq. Og‘zaki va yozma shakllarga ega.
Dubletlar – ma’nosi bir-biriga yaqin so‘zlar: boyo‘g‘li – boyqush, gado- gadoy,
gazlama – gazmol.
Etimologiya – so‘zning kelib chiqishini, tarixini o‘rganuvchi ta’limot: qayrag‘och– qayrilgan yog‘och
Estetika – go‘zallik, nafis san’at, badiiy ijodiyot va ularning shakllari haqidagi
ta’limot.
Jargon – biror ijtimoiy guruhga xos so‘zlar: loy – pul, lox – sodda odam.
Juft so‘zlar – juft shaklda qo‘llanuvchi so‘zlar: qozon-tovoq, qishin-yozin,
non-choy.
Intonatsiya – Nutqda tovushning baland va past ohangi bilan belgilanadigan
so‘zlashish tarzi, so‘zni talaffuz etish holati. So‘zlovchining nutq
mavzuiga munosabatini, his-tuyg‘usini ifodalovchi talaffuz uslubi.