Глоссарий

8.4. Пневматик транспортёрлар
.Пневматик мосламалар маълум намликдаги кукунсимон, майда толали, сочилувчан донали, оз қиррали, ёпишишқоқ бўлмаган ва шунингдек 500°С да ҳам ёпишмайдиган материалларни горизонтал ва вертикал йўналишларда ташиш учун ишлатилади. Бунда материаллар минимал исроф бўлгани ҳолда трубопроводлар учларидаги босимлар фарқи ҳисобига ҳаракатланади. Ташиш жараёни ўта қийин, шунинг учун кўп омилларни аниқлаш керак. Бундай омилларга материалларнинг физик-механик таркиби, мосламалар тури, уларнинг конструктив хусусияти, ҳаракатланиш схемаси, иш унумдорлиги ва ҳоказолар киради.
Ҳар қандай сочилувчан ва кукунсимон материалларни ташувчи пневматик мослама юкловчи мослама (насос, тапминлагич, сўло, шлюзали затвор, сўргич), ташувчи трубопровод, ажратувчи камера чанг ушлагич ёки филғтр, ҳаво ҳайдовчи машиналардан ва бошқа асбоблардан ташкил тўади.
пневматик ташиш уч системадан, япни сўриш, ҳайдаш ва қўшма системалардан ташкил тўади.
Сўриш системасида (76-расм, а) материал трубопроводларга берилади ва шу зонада ҳавонинг вакуум-насос ҳосил қилган сийракланиши ҳисобига силжийди. Бундай системалар берк темир йўл вагонларидан кукунсимон материалларни туширишда қўлланилади.
Ҳайдаш системасида (76-расм, б) ташиш трубопроводида тапминлаш қурилмаси ёрдамида ҳаво ҳайдаш ҳисобига мате­риал силжийди. Бундай қурилмалар, копинча, механизациялаштирилган тсемент омборларида қўлланилади.
Қўшма система (76-расм, в) материал трубанинг бир томонида сийраклаш ҳисобига силжиса, иккинчи томонда эса чиқаётган босим ҳисобига силжийди.
Ҳавони сийраклантириш учун вакуум-насослар ва вентиляторлар, ҳаво ҳайдаш учун эса вентиляторлар ва ҳаво ҳайдагичлар ишлатилади. пневматик Транспорт қурилмаларининг иш унумдорлиги 400 тҒсоат гача материални горизонтал йўналишда 2140 метргача, шунингдек, 100 метргача баландликка ташишга имкон беради.
Уларни афзаллиги ва камчилиги. Камчилиги: энергия сарфи юқори (ҳар л т материал учун 3. . . 4 ( 103 Вт/соат), япни бошқа механик машиналарга қара­ганда 10... 15 марта коп сарф қилади, ўткир қиррали матери­аллар ташилганда трубопроводлар, насос деталлари ва филғтрларнинг энглари тез эйилади, йўишқоқ ва нам материалларни таший олмайди.
Афзаллиги: мосламанинг халқ хўжалиги турли соҳаларида кенг ва ишончли ишлатилиши мураккаб участ­каларда қўлланилиши, оддий ва арзонлиги, ихчамлиги, гер­метиклиги ва шунинг учун материалнинг исроф бўлмаслиги ёки ташишнинг технологик ўэратсиялар билан биргаликда бажарилиши (қуритиш, сўриб олиш ва ҳ.), ташиш жараёни бутунлай автоматлаштирилганлиги. пневматик Транспорт қурилмаларни ишлаётган, шунингдек, лойиҳаланаётган мосламаларга осонгина мослаш мумкин.
пневматик Транспортёрлар турқумига аэроновлар (52-расм) ҳам киради. Улар қуруқ кукунсимон материалларни 40 ... 50 мм гача масофага ташишда қўлланилади. Новнинг эни 100 дан 400 мм гача бўлган аэроновларнинг иш унумдорлиги 250-105 т/соат. 1 м2 ғовакли тўсиқда юкни ташиш учун 100...130 м3Ғсоат ҳаво керак бўлади.
Агар тўғри тўртбурчак кесимли новнинг майда ғовакли тўсиғига қуруқ кукун­симон материал тўкилиб, новнинг пастки сектсиясига 3...5 (10-5 МПа ортиқча босимли ҳаво берилса, материал бир оз қияликда ҳам ўз-ўзидан оқади ва энгил силжийди.
Новнинг пастки сектсиясига қуввати 0,5 ... 4,5 кВт ли электродвигатель билан ишлайдиган вентилятор ёрдамида сиқилган ҳаво берилади.
Пневматик мосламалар маплум намликдаги кукунсимон, майда толали, сочилувчан донали, оз қиррали, ёпишқоқ бўлмаган ва шунингдек 500⁰С да щам ёпишмайдиган материалларни горизонтал ва вертикал йўналишларда ташиш учун ишлатилади. Бунда материаллар минимал исфор бўлгани ҳолда трубопроводлар учларидаги босимлар фарқи ҳисобига ҳаракатланади. Ташиш процесси ўта қийин, шунинг учун кўп факторларни аниқлаш керак. Бундай факторларга материалларнинг физик-механик таркиби, мосламалар тури, уларнинг конструктив хусусияти, ҳаракатланиш схемаси, иш унумдорлиги ва ҳоказолар киради.
Ҳар қандай сочилувчан ва кукунсимон материалларни ташувчи пневматик мослама юкловчи мослама (насос, таъминлагич, сопло, затвор, сўрғич), ташувчи трубопровод, переключатель, ажратувчи камера чанг ушлагич ёки фильтр, ҳаво хайдовчи машиналардан ва бошқа асбоблардан ташкил топади. Пневматик ташиш уч системадан япни сўриш, ҳайдаш ва қўшма системалардан ташкил топади.



8.9 - расм. Пневматик транспорт курилмалар.
Сўриш системасида (8.9-расм,а) материал трубопроводларга берилади ва шу зонада ҳавонинг вакуум-насос ҳосил қилган сийракланиши ҳисобига силжийди. Бундай системалар берк темир йўл вагонларидан кукунсимон материалларни туширишда қўлланилади.
Ҳайдаш системасида (8.9-расм,б) ташиш трубопроводларида таъминлаш қурилмаси ёрдамида ҳаво ҳайдаш ҳисобига материал силжийди. Бундай қурилмалар, кўпинча, механизациялаштирилган цемент омборларида қўлланилади. қўшма система (8.9-расм, в) материал трубанинг бир томонида сийраклаш ҳисобига силжиса иккинчи томонда эса чиқаётган босим ҳисобига силжийди.
Ҳавони сийраклаштириш учун вакуум-насослар ва вентиляторлар, ҳаво ҳайдаш учун эса вентиляторлар ва ҳаво ҳайдагичлар ишлатилади. Пневматик транспорт қурилмаларининг иш унумдорлиги 400 т/соат гача материални горизонтал йўналишда 2140 метргача, шунингдек, 100 метргача баландликга ташишга имкон беради.
Пневматик транспорт мосламасининг иш унумдорлиги қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:
т/соат (18.1)
бу ерда  - келтирилган ташиш узунлигига боғлиқ бўлган коэффициент; - сарф бўлган ҳаво ҳажми м³/с; _х – ҳавонинг зичлиги.
Ташувчи ҳавонинг тезлиги қуйидаги формула орқали аниқланади.
м/соат (18.2)
бу ерда  - материал донасини ҳисобга олувчи коэффициент.
-коэффициентининг қийматлари

Материалларнинг тури	Материалларнинг энг катта донаси, мм
Кукунсимон бир жинсли донали бир жинсли майда донали бир жинсли ўрта донали	1... 1000 mm 1 . .. 10 10.. .20 40.. .80	10... 16 17. ..20 17... 22 22 . . . 25

Трубопроводнинг ички диаметри қуйидаги формула орқали аниқланади

Керакли ҳаво сарфи қуйидагича аниқланади

бу ерда Р – камерадаги ҳавонинг абсолют босими, атм;  - материалнинг зичлиги; м – камеранинг конструкциясини ёки материалнинг физик-механик хоссаларини ҳисобга олувчи коэффициент: мқ0,75…0,85.