Глобаллашув жараёнлари, уларнинг ижобий ва салбий томонлари. Европа маданиятининг ютуқлари ва муаммолари. “Оммавий маданият”ҳодисаси ва унинг моҳияти

хато ақидаларнинг муқаддаслаштирилиши натижасида бу соҳада тузатиш мушкул бўлган чалкашликлар вужудга келди. Бу чалкашликлар заминида шаклланган “черков оталари”нинг таълимоти кейинги минг йил давомида бутун минтақада одамлар онги-шуурида ҳукмронлик қилди. Бора-бора бу хато қарашлар христиан динининг моҳияти даражасида қабул қилинадиган бўлди. Ўз вақтида исломнинг ёйилишига ҳукмрон черков доиралари бутун қудрати билан қаршилик қилди (салб юришларини эслайлик). Янги даврга келиб илм-фаннинг ривожи янглиш диний қарашлар билан борган сари зиддиятга киришиб, илғор фикр эгалари онгида даҳрийлик тамойиллари кучайиб борди. Афсус билан қайд этиш керакки, бу масалада ислом дунёси уламолари ҳам моҳиятга чуқур кириб бориб, Европадаги янгича тамойилларни диққат билан кузатиш йўлидан бормадилар, қайтага XV асрдан кейин мусулмон олами тафаккурида турғунлик, кибрланиш ва ялқовланиш кучайди, IX-X асрларнинг ўзига хос шароитида шаклланган аҳли сунна ва жамоа ақидаларини танқидий қайта кўздан кечириш ҳеч кимнинг хаёлига келмади. Энг асосийси, бу ерда ҳам Аллоҳ каломи ва бандаларнинг талқинлари орасидаги сифатий фарққа эътибор камайди. Натижада, Янги давр Европа тадқиқотчилари табиий ва аниқ фанлар тараққиётига маҳлиё бўлиб, маънавият соҳасида борган сари имондан узоқлашиб, чалкаш назариялар гирдобига тортилиб кетаётганликларини сезмай қолдилар. Бу эътиборсизлик ва чалкашликларнинг оғир асоратлари бугунги кунга келиб энди бутун залвори билан инсоният келажагига жиддий хавф сола бошлади.
Қисқаси, Европа халқлари ижтимоий ва маданий соҳаларда ўз тарихий тажрибаларидан келиб чиқиб, ўз аждодлари қолдирган меросга мос ҳолда, илмий андоза ва ўлчовлар яратганлар, таъриф ва тизимлар шакллантирганлар. Биз улардан камчилик топишга ёки қоралашга балки ҳаққимиз йўқдир. Аммо ўзбекнинг миллий тафаккури охирги 70 йилда шаклланган деб бўлмаганидек, бугун энди маънавий-ахлоқий соҳаларда илмий мулоҳазалар юритиш учун онгимизга кечаги зўраки жойлаштирилган сунъий қолиплардан ўйламай-нетмай фойдаланишга уринишимиз ҳам ўринли эмас.
“